In 1965 kondigde de Britse kolonie Zuid-Rhodesië haar onafhankelijkheid af, in een poging om de blanke dominantie te vrijwaren van een zwarte meerderheid. Aanvankelijk zocht de nieuwe staat nog aansluiting bij de Commonwealth of Nations, het gemenebest van voormalige Britse kolonies en mandaatgebieden, maar toen dit niet lukte - het Verenigd Koninkrijk eiste immers dat eerst de meerderheid gerespecteerd zou worden - werd het een onafhankelijke republiek in 1970, internationaal geïsoleerd omwille van het apartheidsregime dat er heerste.
Ook intern bestond er - uiteraard - oppositie. De zwarte meerderheid bevatte meer dan 90% van de bevolking en al sinds de jaren 60 waren er regelmatig gewelddadige onlusten tussen zwarte militanten en het apartheidsregime. Na de unilaterale onafhankelijkheidsverklaring van het blanke regime ontaarde dat in de ‘Bush War’ met de zwarte bewegingen ZANU - de beweging van Robert Mugabe - en ZAPU, die vanaf 1972 een intensieve burgeroorlog werd. Dat het er bij momenten bijzonder wreed en bloedig aan toe ging, kunt u zelf wel raden.
De zwarte bevrijdingsbewegingen werden gesteund door de Sovjetunie, China, Zambia (het vroegere Noord-Rhodesië) en de westerse wereld. Maar het is vooral de onafhankelijkheid van buurland Mozambique in 1975 - een jaar na de Anjerrevolutie in het koloniserende Portugal - dat de balans liet doorslaan. Het werd voor iedereen - zelfs voor de ideologische partners in Zuid-Afrika - duidelijk dat een blank minderheidsregime in Rhodesië onhoudbaar was.
Het blanke regime voerde onderhandelingen en deed toegevingen, maar het jarenlange repressieve beleid maakte het erg moeilijk om nog zwarte leiders te vinden die bereid waren een consensus te vinden. Toch werden in 1979 verkiezingen volgens een meerderheidsstelsel gevoerd, die leidden tot de benoeming van bischop Muzorewa als eerste zwarte president. Aangezien ZANU en ZAPU niet aan de verkiezingen deelnamen woedde de oorlog in alle hevigheid voort.
In 1980 - na het Landcaster Court Agreement dat een eind maakte aan de burgeroorlog - werden opnieuw verkiezingen gehouden. Die werden gewonnen door Robert Mugabe, die naar verluid toen al begonnen was met het systematisch vervalsen van verkiezingen en het intimideren van tegenstanders. Het apartheidsregime was voorbij en op 18 april 1980 werd de Republiek Zimbabwe uitgeroepen.
En zo komen we tot het nieuwe werk van Rome, dat over Rhodesië gaat ten tijde van de burgeroorlog. Eerder had Jérôme Reuter al cd’s gemaakt met onderwerpen als vluchtelingen uit de Spaanse burgeroorlog - Flowers In Exile, wellicht de beste Rome-cd ooit - of allerhande anarchistische opstanden - de Die Æsthetik der Herrschaftsfreiheit-trilogie. Verrassend genoeg kiest onze linkse rakker nu om het verhaal te vertellen vanuit de optiek van blanke veteranen uit Rhodesië.
‘Indien we kijken naar wat vandaag als blanke onwetendheid wordt bestempeld, dan moeten we toch inzien dat hun onwetendheid eerder stamde uit afstand dan uit een aangeboren racisme of idiotie. Ondanks al hun misdaden waren de blanke Rhodesiërs geen racistische klootzakken of harteloze wezens, ook al institutionaliseerde hun systeem discriminatie en uitbuiting. Een enquête uit 1969 toonde dat 61% van de blanken ermee instemden om zwarten progressief te integreren in alle aspecten van het Europese economische en politieke leven. 45% dacht dat een meerderheidssysteem onontkomelijk was.’, zo schrijft Reuter in de inleiding tot de cd.
Er worden op verschillende plaatsen opnames met getuigenissen van veteranen opgenomen, en uiteraard heeft boekenworm Reuter de cd ook doorspekt met een hoop citaten van schrijvers en dichters als George Orwell, Joseph Conrad, T.S. Eliot, Jean-Paul Sartre en vele anderen. Het overheersend gevoel is er één van twijfels, schaamte en spijt, door mensen die goed beseften dat het blanke minderheidsregime ten dode opgeschreven was. Spijt dat ze geloofd hebben in het waanbeeld dat hen sinds hun jeugd werd ingeprent, van een Europees land met een Afrikaanse meerderheid. Spijt van een burgeroorlog die langs beide kanten gepaard ging met onmenselijke misdaden.
En dus is ‘A Passage To Rhodesia’ een van melancholie doordrenkte neofolk-plaat die we nu reeds een klassieker kunnen noemen. Warme gitaren, percussie, samenzang, samples… ‘Hate Us And See If We Mind’ - ook te horen uit de gelijknamige single uit 2013 - zegt de essentie: ‘We could never have won this, we were fighting blind. Now we all but conquered fate, so hate us and see if we mind’. Ook ‘A Country Denied’ - een hoogtepunt - gaat op hetzelfde stramien voort, en eigenlijk geldt dit de hele cd.
Reuter maakt gebruik van Afrikaanse referenties in de teksten - leeuwen, luipaarden en krokodillen komen regelmatig voor - alsook in de muziek, met bijvoorbeeld het gebruik van Afrikaanse xylofoons. In ‘In A Wilderness Of Spite’ zien we de rivier Aeeth - een onbestaande stroom waarnaar regelmatig verwezen werd in Die Æsthetik der Herrschaftsfreiheit - opnieuw opdagen, als het graf van Rhodesië. En het slotnummer ‘The Past Is Another Country’ gaat zelfs gepaard met een onschuldig kinderkoor.
De cd gaat niet in op wat achteraf gebeurde. Hoewel het apartheidsregime per definitie verwerpelijk was en gedoemd om te verdwijnen, heeft het bewind onder Robert Mugabe - die op 91 jaar al 35 jaar aan de macht is - een bijzonder slechte reputatie. Mugabes troepen richten tussen 1982 en 1986 verschillende slachtpartijen aan in Matabeleland - waarbij naar schatting 20.000 doden vielen - in een poging om een rivaliserende militie uit te roeien. De landhervormingen draaiden uit op een fiasco dat Zimbabwe economisch aan de grond bracht. Er was sprake van frequente intimidatie en geweld ten aanzien van oppositie- en vakbondsleden, homo’s, et cetera.
Reuter leert ons dat de zaken nooit zwart-wit zijn. Eerder dan een belerende cd te maken, maakt hij een cd waarin menselijke twijfels en paradoxen centraal staan. Twijfels en paradoxen die hoogst noodzakelijk zijn om de geschiedenis grondig te bestuderen. En dus is ‘A Passage To Rhodesia’ alweer een grand cru plaat van Rome, warm en melancholisch. Over een moeilijk thema, dat zeker, maar ook erg genietbaar voor mensen die gewoon van de menselijke emotie willen genieten die de cd uitstraalt.
Rome (facebook)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten