Toen ik in 2015 de kans kreeg om Boris Grebenshikov in Antwerpen te zien, schreef ik dat ik nooit gedacht had dat hij in België zou spelen. De man mag immers wereldberoemd zijn in Rusland, Oost-Europa en andere ex-Sovjetstaten, maar hij is in West-Europa enkel bij een paar knettergekke ‘kenners’ bekend, als de legendarische rockster aan het hoofd van de in Rusland ontzettend populaire groep Åquarium, en als de man die zich graag naar zijn initialen BG laat noemen.
Åquarium werd in 1972 gesticht in de toenmalige Sovjet-Unie. In de jaren tachtig werden ze steeds populairder. Ze waren een van de kerngroepen van de Leningrad Rock Club, zowat het epicentrum van de toenmalige Russische rockscene, en namen op in de pioniersstudio van Andrei Tropillo, waar een hoop klassiekers uit de Russische rock opgenomen werden. In de perestrojka rees de rockscene uit zijn dak en trad Åquarium in stadions op. Nadat Grebenshikov ook in de jaren negentig een resem prachtige platen afleverde, was zijn status als rocklegende verzekerd.
In 2015 kwam er veel volk opdagen in Antwerpen, net als op de vele andere concerten die ik al zag van Grebenshikov, maar dat publiek kwam voornamelijk uit de Russische diaspora. Het was zelfs verrassend hoeveel Russen overal kwamen opdagen op de meest uiteenlopende plaatsen. Ik heb Grebenshikov intussen al aan het werk gezien in Antwerpen, Genève, Parijs, Keulen en vooral Dublin, waar ik kon genieten van een optreden van Åquarium International, met een twintigtal muzikanten van over de hele wereld.
Sindsdien is er veel gebeurd. In 2019 verhuisde Grebenshikov naar Londen, maar dat verhinderde hem niet om nog in Rusland te toeren. Grebenshikov was zelfs op tournee in Rusland in februari 2022, maar zei dat hij al daags voor de start van de grootschalige aanval op Oekraïne het gevoel had in het Duitsland van de jaren dertig op te treden.
Na de invasie nam Grebenshikov een video op op sociale media: “De oorlog tussen Rusland en Oekraïne is waanzin, en de mensen die het gestart hebben, zijn een schande voor Rusland.” Het was snel duidelijk dat de tournee afgebroken moest worden. De nog openstaande data werden afgelast, en Grebenshikov keerde terug naar Londen. Later verklaarde hij dat zijn leven in gevaar was in Rusland.
Sindsdien kan Grebenshikov niet terugkeren naar zijn geboorteland. Hij toert door de vrije wereld, soms op zijn eentje, soms vergezeld van andere muzikanten. Zijn groep Åquarium werd tijdelijk op non-actief gezet, in afwachting van betere tijden, en vervangen door BG+. Grebenshikov en vrienden, zeg maar, al verschilt dat niet zoveel van Åquarium, zeker aangezien verschillende Åquariummuzikanten vanavond mee op het podium staan.
Op het programma staat een nieuwe en aangevulde versie van BG Symfonia. In 2016 ondernam Grebenshikov al een grootse tournee door Rusland en omstreken met symfonische versies van zijn werk. Dit resulteerde in 2017 in een mooie cd die gewoon de naam ‘Symphonia БГ’ meekreeg. Maar er werd ons beloofd dat er vanavond ook nieuwe nummers aan het orkestrale repertoire toegevoegd zouden worden. We zijn benieuwd.
Bij het binnentreden vreesde ik een beetje dat er evenveel mensen op het podium als voor het podium zouden staan, want de zaal was verre van uitverkocht. Dat was gelukkig overdreven, maar ik kan me niet ontdoen van het gevoel dat het optreden met deze lage opkomst niet winstgevend is. Om het evenwicht wat terug te brengen, heb ik belachelijk veel geld uitgegeven aan de veel te dure merchandise stand, en daar heb ik geen spijt van. Gelukkig gaat het concert gewoon door, wat ik ook verwacht had van Grebenshikov.
Eerst komen de muzikanten van het orkest op het podium, dan die van BG+, met uitzondering van de voorman. Zij brengen het instrumentale ‘Interludia’ ten beste. Dan komt de geweldige BG zelf aantreden. Hij lijkt wat onwennig en opgewonden, met zijn bandana, lang zwart hemd, lange baard en zonnebril, als een klein kind van zeventig jaar. Want ja, de man werd een tweetal weken voor dit optreden zeventig. Een gezegende leeftijd, zeg maar.
Grebenshikov neemt zijn gitaar in de handen, en start met wat recentere nummers als ‘Небо цвета дождя (De hemel kleurt als de regen)’ en ‘Вечное Возвращение (de eeuwige terugkeer)’. ‘Нога Судьбы (Voet van het lot)’ komt uit zeer experimentele periode waarin Grebenshikov elektronica en symfonische arrangementen probeerde te vermengen rond de eeuwwisseling. ‘Stella Maris’ kenden we gelukkig van de ‘BG Symfonia’-cd, al krijgt het hier een uitvoering zonder kinderkoor.
‘Last Of The Stars’ is eigenlijk een compositie van Brian Finnegan, de man met de toverfluit die Grebenshikov al sinds 2008 begeleid, als een uitvloeisel van het eerder vermeldde Åquarium International. Dat hij een eigen nummer mag spelen, bewijst hoezeer Grebenshikov aan hem gehecht is, al is het spijtig dat BG’s gitaar even uitvalt omdat hij even over een kabel struikelt. Het blijkt gelukkig het enige incident in een anders feilloos concert.
Het lijkt even of Grebenshikov vooral recenter werk wil spelen, maar die indruk verandert als hij ‘Моей Звезде (Mijn ster)’, inzet, een nummer uit de jaren zeventig dat begin jaren tachtig – toen Åquarium eindelijk de luxe had om in een studio op te nemen – heropgenomen werd, en sindsdien een klassieker is. ‘Дело Мастера Бо (Het project van meester Bo)’ stamt uit 1984, toen de groep definitief doorbrak. Meester Bo refereert natuurlijk naar Bob Dylan, die Grebenshikov in zijn begindagen erg beïnvloed heeft. Maar het zal Grebenshikov niet ontgaan zijn dat Bo ook naar Boris kan verwijzen, en zelfs dat BG naar ‘бог’ zou kunnen verwijzen, het Russische woord voor God. Je vraagt je soms af of onze Boris wel de ‘kunst om bescheiden te zijn’ kent.
‘Фавн (Fauna)’ was ten tijde van de eerste Symfonia BG-tournee in 2016 nog een nieuw lied, maar mag nog steeds deel uitmaken van de setlist, met zijn calypsogetinte blazersarrangementen. Het sluit het eerste deel van het concert af, waarin Grebenshikov vooral minder bekend werk speelde, met een paar onsterfelijke hits als tussendoortje. De belofte om ook nieuwe nummers te brengen, die nog geen deel uitmaakten van de symfonische set, heeft BG alvast gehouden. En de belofte om hartverwarmende, helende muziek te spelen eigenlijk ook, want de uitvoeringen waren zonder meer magistraal.
Er komt gelukkig meer bekend werk aan bod in het tweede deel. Ons hart bloeit open als we het ‘Не Могу Оторвать Глаз От Тебя (Ik kan mijn ogen niet van je afhouden)’ horen, een prachtig liefdeslied uit 2005, toen Grebenshikov met wereldmuziek experimenteerde. De titel van het nummer is natuurlijk een verwijzing naar de wereldhit ‘Can't Take My Eyes Off You’. Eigenlijk zijn de teksten van Grebenshikov al jaren een spel van verwijzingen naar van alles en nog wat, van literatuur, mystiek, tot rock en traditionele Russische cultuur.
Met ‘Навигатор (Navigator)’ keert Grebenshikov helemaal terug naar zijn gloriedagen in de jaren negentig, met het titelnummer van een van de best verkopende cd’s uit de Russische muziekgeschiedenis. De plaat kwam midden jaren negentig uit, en sloot aan bij de weemoedige sfeer in het land. De fansite Bodhisattvas of Babylon schreef: “Het is geen vrolijke plaat, maar alle ellende zou even mooi moeten klinken.” En zo is het ook.
Met ‘Ржавый Жбан Судьбы (De roestige kruik van het lot)’ krijgen we nog een nummer uit de roemrijke jaren negentig, maar dan uit een plaat die Grebenshikov zag wegdrijven van de populaire walsen die hij jarenlang geschreven had. Op de plaat ‘Гиперборея (Hiperboria)’ ging hij immers richting experimentele folk, waarbij dit zelfs een deel is van een achtdelige compositie. De piepjonge maar uiterst getalenteerde toetsenist Konstantin Tumanov krijgt een glansrol, en op het einde van de uitgesponnen orkestraties kijkt Boris gewoon toe zonder mee te spelen.
Ook in het tweede deel krijgen we recenter werk met ‘Из Хрустального Захолустья (Uit de crystalholte)’ en vooral ‘Минск Пинск и Северодвинск (Minsk, Pinsk en Severodvinsk)’. Dat laatste is afkomstig uit de gloednieuwe ep ‘Богрукиног (Bogrukinov)’, en is een uitgebreid symfonisch stuk dat volgens mij definitief bewijst dat een oude zak van zeventig nog grensverleggende muziek kan schrijven. Volgens mij zal Grebenshikov muziek blijven maken tot hij erbij neervalt, en als het van dit niveau is, is dat een prachtig geschenk aan de wereld.
‘Дубровский (Dubrovski)’ is alweer een klassieker. Het nummer stamt eigenlijk van begin jaren negentig, toen Grebenshikov Åquarium op het hoogtepunt van zijn succes had ontbonden en hij met de BG Band verder ging, maar het werd pas officieel uitgebracht in 1996, op een nieuw succesvol hoogtepunt van het weer verenigde Åquarium. ‘Сокол (Adelaar)’ is ook een bekend nummer, uit het experimentele meesterwerk ‘Лошадь Белая (Wit paard) uit 2008. De tweede set wordt afgesloten met alweer een uitgestrekt symfonisch stuk uit 2018: ‘Крестовый Поход Птиц (Vogelkruisvaart)’.
Grebenshikov en zijn groepsleden verlaten het podium, maar het orkest blijft zitten, want er komt natuurlijk meer. Als hij terugkeert, laat Grebenshikov het orkest even links zitten. Hij zet ‘Сидя На Красивом Холме (Zittend op een mooie heuvel)’ in, afkomstig van ‘День Серебра (De dag van zilver)’, dat Grebenshikov ooit de essentiële Åquariumplaat uit de jaren tachtig noemde. Het publiek reageert uitbundig.
De groepsleden vallen enthousiast in. Daar horen de reeds vermeldde fluitist Brian Finnegan en toetsenist Konstantin Tumanov bij, alsook de reeds een paar jaar aanwezige drummer Liam Bradley. Violist Andrei Surotdinov, die nu rechtveert terwijl hij heel het optreden gewoon tussen de strijkers zat, speelt al sinds het midden van de jaren negentig mee, en bassist Alexander Titov was zelfs al bassist in de roemrijke jaren tachtig, en speelt sinds meer dan een decennium opnieuw met Grebenshikov.
Er is een nummer van Åquarium dat iedereen in Rusland kent. Zelfs mijn Russische ex, die een hekel heeft aan Grebenshikov, kent de tekst vanbuiten. Maar Grebenshikov weigerde lange tijd om het te spelen, en dat is wel begrijpelijk omdat het nummer eigenlijk niet van hem is. Het heet ‘Город Золотой (De stad van goud)’. Het heeft zijn succes te danken aan een succesfilm uit de perestrojka: ‘Асса (Assa)’, waarvoor Grebenshikov het grootste deel van de muziek schreef. Sinds hij niet meer naar Rusland terug kan, speelt Grebenshikov het op elk concert, al was het maar om het publiek eraan te herinneren hoezeer hij de Russische cultuur heeft beïnvloed.
De zaal werd muisstil tijdens het gevoelige nummer, maar kan daarna volledig uit de bol gaan op ‘Стаканы (Glazen)’, een opgewekt drinklied dat de set met enkel de BG+-groepsleden afsluit. Het optreden wordt plechtig afgesloten met ‘День Радости (De dag van vreugde)’. Het nummer stamt ook uit de overgangsperiode van begin jaren negentig, maar werd in 2010 opnieuw opgenomen met de toverfluit van Brian Finnegan. De ijzersterke compositie, de zang van Grebenshikov, de orkestrale arrangementen en de fluit van Finnegan maken het een prachtige afsluiter van een prachtig optreden.
Conclusie: Boris Grebenshikov heeft een overzicht gegeven uit alle periodes van zijn carrière van intussen meer dan vijftig jaar lang, en heeft bewezen op zeventig jaar nog lang niet uitgezongen te zijn. Het optreden was ook zeer gevarieerd, met zowel een hele resem melancholische folk, als invloeden van wereldmuziek, opgewekte meezingliederen, en meer experimentele stukken. Er kwamen veel nummers uit het afgelopen decennium aan bod, maar dat zet me enkel aan om me nog verder in te verdiepen in deze periode, want het was net als het hele optreden van een ontwapenende schoonheid.
Setlist deel 1: Interludia / Небо цвета дождя (De hemel kleurt als de regen) / Вечное Возвращение (De eeuwige terugkeer) / Нога Судьбы (Voet van het lot) / Stella Maris / Last Of The Stars / Моей Звезде (Mijn ster) / Дело Мастера Бо (Het project van meester Bo) / Фавн (Fauna)
Deel 2: Не Могу Оторвать Глаз От Тебя (Ik kan mijn ogen niet van je afhouden) / Навигатор (Navigator) / Ржавый Жбан Судьбы (De roestige kruik van het lot) / Из Хрустального Захолустья (Uit de crystalholte) / Минск Пинск и Северодвинск (Minsk, Pinsk en Severodvinsk) / Дубровский (Dubrovski) / Сокол (Adelaar) / Крестовый Поход Птиц (Vogelkruisvaart)
Encore: Сидя На Красивом Холме (Zittend op een mooie heuvel) / Город Золотой (De stad van goud) / Стаканы (Glazen) /День Радости (De dag van vreugde)
Lees hier ons interview met Boris Grebenshikov
Video: Дубровский (Dubrovski)
Video: День Радости (De dag van vreugde)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten