Het doek valt over Militia. Van 1988 tot 2018 heeft de anarchistische industrialgroep zijn stempel gedrukt, wat zeg ik: geslagen, met zware metalen percussie, op de Belgische scene. Het eind 2018 verschenen ‘Ambiorix’ zal voor de rest van de eeuwigheid de laatste plaat zijn van de groep. Een buitengewone plaat, die de strijd van Eburonenkoning Ambiorix tegen de Romeinen vertelt. Militia-opperhoofd Frank Gorissen kenden we al langer als iemand die boordevol ideeën zit en daar ook uitvoerig over uitweidt. Dat is vandaag niet anders, want Gorissen had heel wat te vertellen over de ontstaansgeschiedenis van ‘Ambiorix’.
Wat heeft je ertoe gedreven een plaat te maken over de strijd van Ambiorix tegen Caesar?
Voornamelijk het eeuwige conflict tussen verdrukkers en onderdrukten. Een thema trouwens dat in zowat al onze albums terug te vinden is. We beschrijven in “Ambiorix” ook weer het perverse machtsmisbruik van een natie die geilt op uitbreiding van territorium, het vergroten van de macht, die haar honger naar grondstoffen stilt door gebieden buiten de eigen rijksgrenzen leeg te plunderen en de eigen grootheidswaanzin en hoogmoed omzet in de drang om andere culturen compleet te vernietigen.
‘Ambiorix’ is gebaseerd op het boek ‘De bello Gallico’ dat Julius Caesar schreef over zijn Gallische veroveringen. Hoe ben je te werk gegaan om het boek om te vormen tot een cd?
Ik was altijd al erg geïnteresseerd in de historische figuur Ambiorix. Ik weet me nog goed te herinneren dat ik ‘m al een held vond toen ik een jaar of 12 was. De leraar geschiedenis die ik toen had vertelde over die Gallische oorlogen met zoveel detail en maakte het allemaal zo spannend dat ik me in die geschiedenis heel goed kon inleven. Ik zag die oorlogen allemaal voor m’n geest gebeuren en thuis ging ik dan ook met een zelfgemaakt zwaard en m’n 2 broers als stamgenoten de buurjongens aanvallen.
Omdat ik voor het allerlaatste album dat ik met Militia wou maken, een soort van ode wou brengen aan mensen en volkeren die zich hebben verzet tegen verdrukkers en omdat ik in het gebied woon waar Ambiorix ooit heerste, lag het voor de hand om die twee elementen te verenigen in een album over de koning van de Eburonen. Ik heb me dan ook opnieuw verdiept in de geschriften van Caesar, ben te rade gegaan in het Gallo-Romeins museum en heb de collectie Romeinse en Gallische munten en artefacten van een kennis mogen bestuderen. Het boek zelf en met name dat deel dat de strijd belicht van Caesar tegen Ambiorix heb ik in 11 hoofdstukken onderverdeeld en ieder hoofdstuk werd dan een nummer op het album, in chronologische volgorde, dus het boek volgend.
Zo is het eerste nummer de eerste confrontatie van Eburonen met een groep Romeinse soldaten die de bomen kwamen omhakken in Eburonen-gebied om vervolgens het hout te stelen en als brandstof te gebruiken. Het was voor de Eburonen de druppel die de emmer deed overlopen, omdat zij zelf dat hout nodig hadden om de strenge winter door te komen. Dat feit plus de plunderingen en het opeisen van voedsel door de Romeinen liet de Eburonen geen andere optie meer dan in opstand te komen. Het verhaal en het album eindigen dan ook met de nederlaag en de vlucht van Ambiorix naar Germania.
De enige bron over het bestaan van Ambiorix is ‘De bello Gallico’. Critici zeggen dat Caesar met dit boek zijn verering en steun in Rome wou versterken en trekken zijn relaas in twijfel, zo ook het bestaan van Ambiorix. Wat denk je zelf van het waarheidsgehalte van het boek?
Dat is inderdaad een punt van debat. Ik schaar me achter de geschiedkundigen die niet twijfelen aan de echtheid en het bestaan van Ambiorix, dat spreekt vanzelf. Caesar had helemaal geen fantasiefiguur als excuus nodig om oorlogen te voeren of nieuwe gebieden te bezetten, die steun had hij al en daar was hij al mee bezig vooraleer sprake was van Ambiorix in zijn geschriften. Wat we wel in twijfel kunnen trekken is het beeld dat Caesar ophangt van de Belgae en de Galliërs in ’t algemeen. Hij schildert ze af als een moorddadige, plunderende en immer oorlogvoerende bende wildemannen, bloeddorstige beulen zonder cultuur, zonder beschaving, een bedreiging voor beschaafde en cultureel hoogstaande volkeren zoals de Romeinen. Pure misleidende propaganda, die we ook terugvinden in onze moderne tijd. Denk maar even aan de beschuldigingen van de westerse wereld aan het adres van Irak, dat aangevallen werd zogezegd omdat er massavernietigingswapens zouden geproduceerd worden om en omdat dat land een bedreiging vormde tegen het westen, maar waar ’t in feite allemaal ging om de olie.
We weten uit de vele vondsten in zowat gans Europa, van Spanje tot het hoge noorden en van de kusten van Normandië tot het Midden Oosten, dat de Galliërs wel degelijk met kunst en cultuur bezig waren, prachtige juwelen en sierraden konden maken. Men vond versierde gebruiksvoorwerpen terug waar duidelijk aan te zien is dat die door de Galliërs met heel wat vakmanschap en toewijding gemaakt werden. Helaas is er zo goed als niets op ’t vlak van ’t schriftelijke teruggevonden en de originele taal is dan ook uitgestorven, we vinden wel elementen terug in het Waals, het Bretoens en dergelijke. Mocht dat anders geweest zijn dan hadden we zeer zeker een schat aan materiaal kunnen hebben en wisten we veel meer over die cultuur dan nu het geval is.
Los van het debat over de feitelijkheden is Caesar in de loop der eeuwen ook het object geweest van verwoede ideologische debatten tussen humanisten en militaristen, tussen democraten en monarchisten… Welk eindoordeel maken jullie van Caesar, en welke lessen kunnen we hieruit trekken voor de hedendaagse maatschappij?
Kan je Caesar vergelijken met een Hitler, met een Napoleon? Ik denk het wel. De man was op en top militair, een Poetin van de oudheid. Zijn drang om het Romeinse rijk nog groter en machtiger te maken moet heel krachtig geweest zijn, dat leiden we af uit de vele oorlogen die hij voerde tegen Kelten en Galliërs. Een sluimerende dictator misschien, een imperialist zonder twijfel. We mogen vooral de bloedbaden niet vergeten die hij aanrichtte in onze contreien. Het compleet vernietigen van een cultuur, de genocide, Gallische burgers tot slaaf maken, mensen van hier verkopen als vee op de markt, de verkrachtingen, de plunderingen, ook dat kan je volgens mij vergelijken met wat bijvoorbeeld de nazi’s uitgericht hebben toen ze Rusland binnenvielen. Conclusie: Caesar was een oorlogsmisdadiger, een moordenaar. Vandaag bestaat het Tribunaal van Den Haag en de Mensenrechten, toen werd een blok marmer gebeiteld tot een standbeeld van zulk een massamoordenaar.
Je gebruikt voor de teksten op ‘Ambiorix’ enkel Gallisch en Latijn. Ik moet toegeven dat ik er amper iets van snap. Het moet volgens mij erg moeilijk geweest zijn, zowel om de teksten - die weliswaar bondig zijn - te schrijven als om ze degelijk te kunnen uitspreken. Hoe hebben jullie dat gedaan?
Wat het Latijn betreft kregen we de deskundige hulp van Frits Berckmans, stadsgids in Tongeren, Ambiorix-kenner en schrijver van enkele werkjes over de koning der Eburonen. Hij is ook oud-leraar Latijn en verdiepte zich voor Militia in de Romeinse militaire strategieën en bijhorende woordenschat, bevelen, militaire begrippen en zo voort. Eén ingesproken tekst op het album is trouwens de letterlijke weergave van de discussie tussen de generaals Cotta en Sabinus, zoals dat ook letterlijk geschreven staat in het boek van Caesar.
Wat het Gallisch betreft dat we in het album gebruiken, er is inderdaad heel weinig van die taal overgebleven. Toch bestaan er woordenlijsten, zijn ook complete zinnen bewaard gebleven en weet men hoe bijvoorbeeld woorden en werkwoorden werden verbogen. Iemand die zich daarmee bezig houdt is professor Emmanuel Dupraz, bij wie we dan ook heel wat bruikbare tips vonden, plus een lijst van Gallische woorden en een paar uitdrukkingen die bruikbaar en inzetbaar waren voor ons muzikaal verhaal. We spreken die woorden dan ook fonetisch uit of zijn gaan spieken bij talen die erop gelijken. Zo betekent “imi” ‘ik ben’, maar hoe spreek je dat uit? Zoals in het Engels “I am” en dan “am” laten vallen en vervangen door “mi” en dat woordje uitspreken zoals “me” in het Engels? Wij hebben ’t anders opgelost en spreken “imi” gewoon uit zoals je het leest. “Ambiorix imi”, in die volgorde zoals teruggevonden in teksten, “Ik ben Ambiorix”. We kregen op dat vlak heel wat ‘dichterlijke vrijheid’ van prof. Dupraz, temeer omdat in de verschillende dialecten van de Galliërs en uiteraard ook verschillende vormen van uitspraak voor kwamen. (De woordenlijst kan je trouwens hier vinden.)
Maar we vonden ook bruikbare woorden en uitdrukkingen terug via andere wetenschappelijke en geschiedkundige bronnen. Voor het nummer “Burning the Wicker Man” bestudeerden we dan weer de Gallische en Keltische godsdienst. Caesar beschrijft hoe de Galliërs hun gevangenen offerden aan de god Taranis, de god van de donder, de kennis en de magie. Volgens Caesar werden de gevangenen opgesloten in een reusachtige pop, een man gemaakt van houten palen, takken en stro, en die pop werd dan vervolgens in brand gestoken. Of dit waar is, daar mag aan getwijfeld worden, want de enige beschrijving hiervan vinden we terug in de geschriften van Caesar. Dit zou hij mogelijks verzonnen kunnen hebben om de afschuw voor dit volk bij de Romeinen nog meer aan te wakkeren. Of was het misschien toch waar? Het gaf ons in elk geval heel wat aan om mee aan de slag te gaan en dat gegeven te verwerken in een nummer voor het album.
Het gevechtsgewoel en het wapengekletter zijn duidelijk hoorbaar op de cd. Jullie maken gebruik van veldopnames, samples en zelfs van historische blaasinstrumenten als de carnyx. Hoe zijn jullie ertoe gekomen om dat op die manier te verwerken?
Ik heb wel wat naar zogenaamde (neo-)Keltische muziek geluisterd, als mogelijke bron voor klanken en instrumenten, maar ik vond daar niks bruikbaars: te soft, getingel-tangel op doedelzak, flierefluitjes en wat maagdelijk gezang, zeg maar gezeur in ’t Welsh, Gaelic of Bretoens, muziek gemaakt door neo-hippies die al spelende bezig zijn een halve kilo paddenstoelen te verteren en dan vaag een bosnimf zien zwaaien vanop een eenhoorn . Niks mee aan te vangen omdat onze muziek over oorlog en vernietiging zou gaan. We konden ook niks aanvangen met instrumenten waarvan de klank teveel afwijkt van de klank van de muziekinstrumenten die toen bekend waren, maar wat vang je aan met een luit of een trommeltje, ook daar komt geen dodelijk gewicht vanaf.
De carnyx, een blaasinstrument waar je U tegen zegt, met een magnifieke kop van een draak op ’t uiteinde, een muzikaal statement van meer dan 2 meter hoog dat boven de hoofden van aanstromende krijgers uit torent, ja, dat was natuurlijk wel bruikbaar. We hebben dan ook contact opgenomen met carnyx-deskundige en speler John Kenny en samples hiervan gebruikt en in de muziek verwerkt. En voor de rest: de klank van het kletterende staal, zwaard tegen zwaard, peanuts voor een industrial percussion band als Militia om dat aan te maken en te spelen. Daarnaast hebben we met hardware elektronica, software synths, samples en klankband zitten knutselen tot we het geknars bereikten van draaiende houten wielen, zware militaire karren die zich een weg banen door de modder, of het gehuil van de wind over het slagveld, de zware dreunen van ophitsende vetgrote militaire troms, het knallen van zwepen als begeleiding voor de mars van de gevangen genomen Romeinse soldaten richting de Wicker Man, … we hebben er heel wat tijd in gestoken, maar het moest ook kloppen, tactisch, militair, historisch, sferisch…
Tijdens de opnames voelden we continu de priemende ogen van Ambiorix over onze drummende armen meekijken. We weten zonder twijfel dat we de volledige goedkeuring van de Eburonen-leider hebben gekregen en dat hij trots was op die jonge neo-Galliërs van Militia die kost nog moeite gaven om hem opnieuw als held te doen erkennen! Tegelijkertijd namen we in zijn plaats wraak op al die snoodaards die zijn naam besmeuren door die te gebruiken om café’s, een biermerk, schoenmerk, kapsalon, taxibedrijf, duivensportclub en soortgelijks mee te benoemen.
Het ‘Ambiorix’-project loopt al sinds 2013, en was toen opgevat als een samenwerking met het Gallo-Romeins Museum in Tongeren, waar jullie een opvoering zouden doen met dans en projecties. Hoe komt het dat het zo lang geduurd heeft om het project te verwezenlijken?
Vooreerst was er die lange voorbereiding hé, het boek bestuderen, deskundigen zoeken, contacten leggen, over de taal leren, het boek uitschrijven in een muzikaal verhaal dat klopte, de cultuur, de geschiedenis, de instrumentenkeuze, uittesten, experimenteren, de basismuziek aanmaken, daarop de live instrumenten afstemmen, muziek schrijven, inspelen, oefenen en nog eens oefenen om weer dingen aan te passen…. Kruipt ’n pak werk in. Toen we in de studiefase van ’t project zaten en regelmatig te vinden waren in het Gallo-Romeins museum in Tongeren en van daaruit gesprekken hadden met de medewerkers ervan, wel toen ontstond de idee om de muziek, van zodra die af zou zijn, ook live te spelen in het museum. We hadden al ooit in dat museum gespeeld, jaren geleden. We hadden toen een workshop rond prehistorische muziekinstrumenten en kunst georganiseerd en ’s avonds daar met onder meer die zelfgemaakte instrumentjes opgetreden. Je kan die opnames nog terugvinden op het album “Nature Revealed”.
Maar “Ambiorix” live brengen IN het museum, dat zou moeilijk te realiseren zijn, we wilden immers met vuur en dansers werken, heel theatraal dus, de strijd als het ware ook echt uitbeelden op het podium. En zoiets kon het best buiten gebeuren, op het grote marktplein in het centrum van Tongeren, als het ware vlak onder de neus van Ambiorix. Zijn standbeeld staat daar en dat kon perfect mee geïntegreerd worden in het spektakel. Iedereen laaiend enthousiast, Militia zocht en vond een 100-leden sterke dansgroep in Lanaken, we maakten ontwerpen voor kleding, schmink, wapens, constructies in hout voor op het speelveld, vuurdansers gevonden, een enorme PA installatie en een prachtige lichtshow stonden klaar, alles liep perfect qua organisatie tot natuurlijk het financiële plaatje in zicht kwam en dàt had men er in Tongeren dan niet voor over.
Zelfs niet toen bleek dat minimum 80% van alle kosten al gedragen zouden worden door het publiek en de rest gemakkelijk gesubsidieerd kon worden. Uiteindelijk besliste één oudere dame met een dure jas en een voorbijgestreefde elitaire visie op kunst dat een optreden van Militia met Ambiorix in de hoofdrol te volks was en dat daar geen cent voor kon vrijgemaakt worden. Nee, de Tongenaar mocht zich van madam dan weer wel vergapen aan een stapel kartonnen dozen en enkele nep tumuli, dat was het wat betreft “Kunst / Moment in de stad Tongeren”. Ons project is dan uiteindelijk een cd geworden, uitgebracht bij het Italiaanse label Old Europa Café. We vinden het wel grappig dat het een Italiaans label is, kwestie van die afstammelingen van de Romeinen nog eens te confronteren met het pak pandoering dat ze kregen van die kleine Belg!
Verleden jaar kwam een heropname van ‘New European Order’ uit, jullie debuut uit 1996. Vanwaar het idee om alles opnieuw op te nemen? Volgt ook nog de heropname van ‘The Black Flag Hoisted’, een belangrijke cd vol verwijzingen naar de geschiedenis en de ideologen van het anarchisme?
Inderdaad, er komt ook nog een re-release van “The Black Flag Hoisted”, de master cd’s liggen al bij het Russische Infinite Fog label klaar. Beide re-releases zijn er gekomen omdat er opnieuw een grote vraag was naar die albums. Maar omdat we nu met een heel andere opnametechniek en met een gans andere bezetting werken wat Militia betreft, leek het ons ook opportuun om die 2 albums volledig opnieuw in te spelen, op te nemen en te mixen en masteren. Het zijn dus in feite 2 nieuwe albums geworden.
Hoe zit het met je andere projecten? Ik weet dat er nog een verzamel-cd over Noord-Korea moet uitkomen, dat je plannen hebt met MekanOrganiK en uiteraard beheer je de SubTerra studio waar je met andere groepen in opneemt.
De verzamel-CD over Noord-Korea is klaar, we zoeken enkel nog een label om het uit te brengen of we brengen het zelf uit, gratis te downloaden dan, op ’t internet. Daar zijn we nog niet uit. Maar in elk geval wordt dat dit jaar nog beslist. MekanOrganiK was een project dat gestalte gaf aan een ander boek dat me fascineerde, namelijk “Gulliver’s Travels” van Jonathan Swift. Het concept paste niet bij Militia, daarom dat ik er een ander muzikaal project voor neerzette. Of ik verder nog iets ga uitbrengen onder de naam MekanOrganiK weet ik nog niet. Kan zijn, maar ik wil ook graag dark jazz muziek gaan spelen, met een gitarist, een bassist en iemand die schuiftrombone of sax speelt. Ik denk dat ik daar in de zomer mee ga starten, ik schuif dit al te lang voor me uit. Ik ben al gaan polsen bij de plaatselijke harmonie, daar zitten kandidaten tussen en er is interesse.
Daarnaast run ik de opnamestudio Subterra, in mei werk ik met 32 Ohm (band uit Nederland) aan hun opnames en later op ’t jaar heb ik opnieuw enkele bands op bezoek. Ik mag me gelukkig prijzen dat ik pas gepensioneerd ben, want anders kreeg ik het allemaal niet gebolwerkt vrees ik.
Je hebt in het verleden verschillende keren het einde van Militia aangekondigd, al wou je absoluut ‘Ambiorix’ nog tot een goed einde brengen. Valt het doek nu over Militia, en zo ja: wordt er nog een afscheidsoptreden gegeven?
Klopt, we hebben met “Ambiorix” het laatste en definitieve album van Militia afgeleverd. We hebben verteld wat we vonden dat moest verteld worden, we hebben een heel fijne tijd achter de rug, met veel optredens, leuke mensen ontmoet, veel contacten gelegd, van alles uitgespookt en meegemaakt en toch een aardig aantal albums uitgebracht. We zijn gedreven begonnen aan ons laatste werk maar we plannen verder geen optreden met de “Ambiorix” muziek, geen afscheidsconcert of wat dan ook. Ik had het gevoel dat ik iets anders kon doen en omdat ik gewend ben om altijd veel tijd en energie te steken in welk muzikaal project dan ook, zag ik het dan ook niet anders mogelijk dan met Militia te stoppen om me juist die ruimte te geven. We zijn gestart in 1988 en ik heb het geluk gehad om steeds opnieuw nieuwe muzikanten te vinden en warm te maken om bij Militia te spelen, ik hou de bezettingswissels al lang niet meer bij. Nee, ’t was mooi en prachtig geweest, tijd nu voor iets anders. En bij deze dan ook een heel hartelijke dank aan al onze fans voor wie het nog altijd mogelijk is om hun collectie Militia-albums aan te vullen of om met mij contact te houden. Dank je wel!
Geen opmerkingen:
Een reactie posten