Het lijkt wel of Laibach met verschillende tournees tegelijkertijd bezig is. Onlangs zagen we een magistrale vertoning van ‘Alamut’ in Frankfurt, en amper twee weken later hebben we een ticket geboekt voor een uitvoering van de ‘Love Is Still Alive’-tour in Heerlen. In Nederland, maar lekker dicht bij de Belgische grens. Intussen heeft de Sloveense avantgardegroep ook nog een ‘Opus Dei’-tour aangekondigd waar al een paar data van bekend zijn, en die ik ook graag zou bijwonen.
‘Love Is Still Alive’ is een ep die begin 2023 uitgekomen is, en die gebaseerd is op een nummer dat Laibach opnam voor de film ‘Iron Sky II: The Coming Race’. Dat wordt het uitgangspunt voor het eerste deel van het optreden.
Marina Mårtensson – een dame die rond 2020 de aartsmoeilijke opdracht kreeg om de prachtige Mina Špiler te vervangen, die al een decennium lang een vaste waarde was bij Laibach-optredens – treedt alleen het podium op, vergezeld van een folkgitaar. Als een ware singer-songwriter slaat ze een paar eenvoudige akkoorden aan, terwijl de andere muzikanten opkomen.
Dan krijgen we de officiële countryversie van ‘Love Is Still Alive’, uiteraard gebaseerd op dezelfde eenvoudige akkoorden. Milan Fras komt in een glittervestje en met een gigantische witte cowboyhoed het podium op, en zingt: ‘My English is no heaven / My German's even worse / But I can drive the spaceship / Across the universe’, met zijn bekende gorgelende grafstem. Het is duidelijk dat Laibach weer de spot drijft met zichzelf, wat mogelijk ook gewoon de bedoeling was van de deelname aan de twee ‘Iron Sky’-films.
De gedachte achter de ‘Love Is Stille Alive’-ep is om het nummer in verschillende muzikale uitvoeringen te brengen, altijd gebaseerd op het eenvoudige akkoordenschema van het nummer. Milan blijft nog even op het podium met zijn hoofd meeknikken op het ritme van de tweede versie van het nummer, dat eigenlijk een instrumentele versie is van het origineel, maar verlaat dan het podium.
Marina blijft nog wat achtergrondzang leveren en tamboerijn spelen bij de derde, techno-achtige versie. Luka Jamnik, de man van de elektronische effecten, mag de vervormde robotachtige stem leveren die regelmatig ‘across the universe’ herhaalt. Nadat ook Marina het podium verlaten heeft, gaat de vierkoppige groep instrumentaal verder, met versies van het nummer die eerst naar trance neigen, en dan naar lounge (met een mooie knipoog naar ‘Shine On You Crazy Diamond’).
Als gitarist Vitja Balžalorsky naar zijn strijkstok grijpt om de ambientversie te beginnen, komt Marina terug het podium op om het nummer van ijle engelenzang te voorzien. Later komt Milan ook terug, om mee te zingen op een trage versie met tonnen tromgeroffel en achtergrondzang.
Ik had voor het optreden wat twijfels over het idee om de ‘Love Is Still Alive’-ep integraal te brengen, omdat ik deze plaat eerder als een tussendoortje zag dan als een ernstige Laibach-plaat. Maar eigenlijk is het idee uitstekend, vooral omdat het als een uitgerekt nummer wordt voorgesteld dat de luisteraars op een korte tijd doorheen heel verschillende sferen loodst, dit alles uitmuntend gebracht door de groep.
Er volgt een intermezzo van exact vijftien minuten, met aftelklok. De titel ‘We’ll Be Back’ verschijnt, samen met beelden van de indiaan Winnetou die op zijn paard door de bergen rijdt. Winnetou is een personage van de 19e eeuwse Duitse schrijver Karl May, en veroorzaakte een tijd geleden ophef in Duitsland omdat twee Winnetou-boeken uit de handel genomen werden wegens racisme en culturele toeëigening, gepaard met de verontwaardiging over zoveel wokewaanzin en cancel culture. Ik neem aan dat het feit dat sommige Winnetou-films in Joegoslavië opgenomen werden, ook meegespeeld heeft in de keuze voor de beelden.
Het tweede deel begint met nummers van ‘Wir sind das Volk’, dat misschien wel mijn favoriete Laibach-plaat is van de afgelopen jaren. De plaat is gemaakt voor een toneeluitvoering gebaseerd op teksten van de Duitse schrijver Heiner Müller, bekend om zijn scherpe observaties van het 20ste eeuwse Duitsland, en ik heb er nog steeds spijt van dat ik hier geen opvoering van heb kunnen bijwonen.
‘Ordnung und Disziplin’ en ‘Ich bin der Engel der Verzweiflung’ zijn twee nummers uit die plaat, gebaseerd op dissonante geluiden en tegendraadse ritmes, die meer typisch zijn voor de zuivere industrialstijl die Laibach over de jaren ontwikkeld heeft. Er komen mooie achtergrondbeelden bij kijken, die het werk zijn van Laibach hoofdideoloog Ivan Novak, al is het een raadsel of de man vandaag ook aanwezig is.
Aansluitend krijgen we twee nummers uit een andere plaat die Laibach maakte voor een toneeluitvoering: ‘Also sprach Zarathustra’, dat mogelijk ook mijn favoriete Laibach plaat is uit de afgelopen jaren. In ‘Das Nachtlied I’ declameert Milan Fras hoe donker het land is, en met ‘Als Geist’ gaat op hetzelfde donkere en getormenteerde elan verder.
Laibach wilt duidelijk nummers spelen uit de uitstekende laatste platen, want het gaat verder met twee nummers uit het fantastische ‘Sketches of the Red District’, dat begin dit jaar uitkwam en wellicht mijn favoriete Laibach-plaat is van de laatste jaren. De plaat verwijst naar de beginjaren van Laibach in het industriële communistische bolwerk Trbovlje.
De plaat handelt over de strijd tussen communisten en fascisten in Trbovlje, maar ook naar het eerste verboden optreden van Laibach in hun heimatstad in 1980. De muziek keert weer naar de industriële muziek die Laibach begin jaren tachtig produceerde, en de nummers ‘Glück Auf!’ en ‘Lepo – Krasno’ (Mooi – wonderbaarlijk) worden wederom vergezeld van mooie beelden van vallende hamers en rood-witte films van Trbovlje.
We vervolgen met nog meer verwijzingen naar de begindagen, zijnde nummers uit de eerste twee platen van Laibach uit 1985 en 1986, maar wel in de ‘Revisited’-versie die in 2020 uitkwamen, en die zeker hoort bij mijn favoriete Laibach-platen uit de afgelopen jaren. De eerste plaat kwam in 1985 naamloos uit omdat de naam Laibach destijds verboden was in Slovenië, als gevolg van verschillende schandaaloptredens van de groep. (Het volledige verhaal leest u hier.)
De nummers beginnen met pure noise en pianochaos, wat uitmondt in een uitstekende en meer gestructureerde versie van ‘Smrt za Smrt’ (Dood om dood). Hier valt op dat niet Marina gevraagd wordt om achtergrondzang te leveren, maar dat nog steeds gebruik wordt gemaakt van opnames van Mina Špilers zang, die door merg en been snijdt. Mina valt ook in achtergrondbeelden te zien. We vragen ons af of ze ooit nog op het podium te zien zal zijn met Laibach, want in wezen had ze gewoon een pauze genomen om een kindje te maken, en lijkt ze nog goede contacten te hebben met de groep.
We duiken dieper de duisternis in met ‘Krvava gruda - plodna zemlja’ (Bloedige grond - vruchtbaar land), met een Duitstalige speech aan soldaten als intro, en later een engelenkoor waar alweer Mina in opduikt. Misschien moeten we hier ook even vermelden dat de plaat ‘Nova Akropola’ uit 1986, waar het nummer oorpsronkelijk op prijkte, binnenkort een heruitgave krijgt met twee aanvullende platen met live-uitvoeringen van de nummers. Afluiten doen we met ‘Ti, ki izzivaš’ (Jij die uitdaagt), dat altijd een duister hoogtepunt is bij optredens.
Het mag duidelijk zijn dat oude rot Milan Fras de hoofdrol kreeg in het tweede deel van het optreden, dat voornamelijk uit dissonante en brutale industrial bestond. Als de groep van het podium verdwijnt, verschijnt ‘Maybe We’ll Be Back’ op het scherm, met beelden van Winnetou die naar ons zwaait.
Na een korte pauze komt de groep terug, deze keer met zowel Milan als Marina. Ze brengen het nummer ‘The Future’ van Leonard Cohen als een duo, een lied dat eigenlijk op het lijf geschreven is van Laibach: ‘Give me back the Berlin wall / Give me Stalin and St. Paul / I've seen the future, brother / It is murder’. Ook het volgende nummer was op het lijf geschreven van Laibach, maar gaat al sinds eind jaren tachtig mee: ‘Sympathy For The Devil’. Uiteraard gaat het publiek uit de bol bij deze klassieker.
De eerste bisnummers worden afgesloten met ‘The Coming Race’, dat het hoofdnummer was van de gelijknamige film die aanleiding gaf tot deze tour, en waarvan de soundtrack door Laibach net uitgekomen is. Het neigt naar soul en R&B, maar hoort zeker thuis op een optreden van ‘Love Is Still Alive’. Op het eind van het nummer doet Milan teken dat we moeten zwijgen, zodat hij met optimaal effect kan afsluiten met de leuze: ‘Let’s Make Earth Great Again’.
De groep verlaat opnieuw het podium, en deze keer verschijnt de boodschap ‘Maybe Yes, Maybe No’. Winnetou doet aanstalte om te verdwijnen. Toch komt de groep terug om hun laatste worp te zingen: ‘The Engine Of Survival’, een mooie ballade die opnieuw de vorm aanneemt van een duet tussen Milan en Marina.
Het was een indrukwekkend optreden met drie duidelijk te onderscheiden delen. In het eerste deel werd een vrij toegankelijk experiment gevoerd om een lied gebaseerd op een eenvoudig akkoordenschema op zeer diverse manieren uit te voeren, in een langgerekte en aanstekelijke compositie. In het tweede deel kregen we rauwe en ontoegankelijke industrial, en jullie hebben vast gemerkt dat ik dit het hoogtepunt vond van het optreden. In het afsluitende deel – de bisnummers – kregen we covers en meer poppy nummers.
En hoewel dat heel uiteenlopend kan lijken, was het een meesterlijk vormgegeven geheel, waarin Laibach de reikwijdte van zijn kunnen in al zijn facetten tentoonspreidde. Ik raad iedereen aan om dit mee te pikken. Binnen een paar dagen speelt Laibach nog met hetzelfde programma in Amsterdam, en ook een paar keren in Duitsland. Wij vinken alweer een succesvol optreden af, en kijken uit naar wat de toekomst brengen zal.
Bekijk de fotoreportage van Luc 'Who Cares' Luyten
Setlist:
Post-apocalypse: Love is Still Alive I (Moon, Euphoria) / Love is Still Alive II (Venus, Libidine) / Love is Still Alive III (Mercury, Dopamine) / Love is Still Alive IV (Neptune, Oxytocin) / Love is Still Alive V (Uranus, Prolactin) / Love is Still Alive VI (Saturn, Insomnia) / Love is Still Alive VII (Jupiter, Tristitia) / Love is Still Alive VIII (Mars, Dysphoria)
War: Ordnung und Disziplin (Müller versus Brecht) / Ich bin der Engel der Verzweiflung / Das Nachtlied I / Als Geist / Glück Auf! / Lepo – Krasno / Smrt za smrt / Krvava gruda - plodna zemlja / Ti, ki izzivaš
Repent: The Future (Leonard Cohen) / Sympathy for the Devil (The Rolling Stones) / The Coming Race
The Engine Of Survival: The Engine of Survival
Geen opmerkingen:
Een reactie posten