In 2014 doorbrak Goethes Erben het jarenlange stilzwijgen waarin de theatrale avant-garde groep zich sinds 2006 omhuld had, toen de groep voor onbepaalde tijd op pauze ging. Er volgden optredens en een muziektheater, maar met ‘Am Abgrund’ is er ook de eerste studioplaat in 12 jaar. ‘Te lang gezwegen’, zegt de plaat. Het gaat dan niet zozeer om de muzikale pauze. Het gaat om de politiek, om het gebrek aan menselijkheid, om de verruwing van de maatschappij en om het antwoord dat we daarop bieden. We hoorden meesterbrein Oswald Henke uit…
‘Am Abgrund’ is de eerste nieuwe studioplaat sinds Goethes Erben in 2014 teruggekeerd is. Een paar jaar geleden zei je dat het te gevaarlijk was om vandaag nog fysieke platen uit te brengen. Waarom heb je besloten om toch een nieuwe cd te maken?
Ik zei niet dat het gevaarlijk was, maar dat het weinig zinvol is aangezien de markt voor fysieke platen de facto afsterft. We hebben wel de live-uitvoering van ‘Rückkehr ins Niemandsland’ voor het 25-jarig jubileum van Goethes Erben op dvd uitgebracht alsook de live-opname van ‘Menschenstille’ op dvd en cd. Bovendien bestaat Goethes Erben niet zuiver virtueel, enkel in de vorm van mp3-downloads of op streamingsdiensten, omdat ik vind dat deze immateriële consumptie van muziek amper nog samengaat met waardering voor de muziek of de artiest. In het bijzonder bij streaming bestaat ook het gevaar dat ergens of ooit censuur plaatsvindt, want als je iets niet bezit kan men je er ook de toegang toe ontzeggen. Als je een toondrager bezit, dan weet je dat je onafhankelijk naar je muziek kan luisteren, wanneer je maar wil, zonder verbonden te zijn aan vluchtige datalezers of een internetaansluiting.
Bovendien vind ik tastbaarheid belangrijk. Een lp in de handen houden, de cover voelen en lezen, dat maakt iets waardevol. Ik ben bijvoorbeeld iemand die perfect weet waar die bijzondere lp in mijn kast staat die ik in de tijd van mijn eerste grote liefde beluisterde, of waar de eerste cd staat die ik decennia geleden gekocht heb. Helaas wordt muziek vandaag vaak enkel nog als akoestische schermbeveiliging begrepen.
Waarom we nu een nieuw album uitbrengen? Eenvoudigweg omdat we iets mee te delen hebben. We moeten geen contract naleven. We hebben de plaat gemaakt omdat we dat zelf wilden en de diepe behoefte hadden om onze mening en onze gedachten te delen. Daarom hebben we ‘Am Abgrund’ op zowel cd als lp uitgebracht.
In 2015 heb je ‘Menschenstille’ geregisseerd, een zeer donker muziektheaterstuk gebaseerd op de dichtbundel ‘Narbenverse’ die je na de zelfmoord van een vriend geschreven hebt. Wat wou je met dit stuk uitdrukken?
In het muziektheaterstuk ‘Menschenstille’ wou ik het thema zelfdoding proberen te verklaren, en dit vanuit verschillende invalshoeken. Voor mij persoonlijk wou ik verklaren waarom een mens vrijwillig kiest voor zelfmoord terwijl hij bijvoorbeeld niet doodziek is, wat ik als een duidelijke reden zou beschouwen om waardevol te willen sterven. Het thema is eigenlijk zeer complex en er is geen algemeen geldend antwoord. Uiteindelijk staat er voor mij één ding vast: ‘het leven is de optie op alles, als men wil’. (‘Leben ist die Option auf Alles, wenn man will.’) Daar draait het om. Het thema is eenvoudigweg te individueel gebonden om het ook maar in de verte algemeen geldend te kunnen beoordelen of beantwoorden. Het hangt ervan af hoezeer men het leven waardeert en wat het voor iemand persoonlijk betekent als het leven te zwaar wordt en daardoor waardeloos lijkt. Voor mij is zelfmoord iets dat onder de persoonlijke verantwoordelijkheid valt, maar ik vind dat elk mens ook moet overwegen wat persoonlijke daden tot gevolg hebben op het leven van anderen. Wat betekent het voor de overlevenden, de familie, de partner en de vrienden?
Ik heb het gevoel dat psychische stoornissen en depressie ook op ‘Am Abgrund’ erg aanwezig zijn. Is ‘Am Abgrund’ thematisch verbonden aan ‘Menschenstille’? Wat is het overkoepelend thema van ‘Am Abgrund’?
‘Am Abgrund’ is niet echt verbonden aan ‘Menschenstille’, maar uiteindelijk is alles wat ik maak wel op één of andere manier verbonden, want ik schrijf fundamenteel over mijn gevoelens en over mijn zicht op de zaken die me in maatschappelijk, sociaal of politiek opzicht storen. Kunst heeft in mijn ogen een gewetensfunctie in onze samenleving. Het kan dingen aanwijzen en tot denken aanzetten, maar geen oplossingen bieden. ‘Am Abgrund’ heeft een introverte kant - ‘Es ist still’, ‘Denn es ist immer so’ – maar ook zeer extraverte, toornige stukken als ‘Darwins Jünger’ of ‘Lazarus’, en dan nog stukken die beiden verbinden: ‘Zu lang geschwiegen’ of ‘Verstümmelung’. Thematisch heeft deze verzameling echter niets met ‘Menschenstille’ te maken. ‘Am Abgrund’ is geen muziektheaterstuk maar een verzameling fragmenten. ‘Menschenstille’ was een live enscenering, ‘Am Abgrund’ een klassiek studioalbum. Misschien zijn die introverte nummers wel diegenen die vele fans aan de trilogie verbinden (de eerste drie platen van Goethes Erben, xk), al is ook ‘Das Ende’ toornig, zij het op een andere manier als ‘Darwins Jünger’.
Uiteindelijk is een depressie een ziekte waar je niet meer zonder hulp uit komt. ‘Am Abgrund’ handelt daarentegen om gevoelswerelden die men zelf nog kan beïnvloeden en veranderen. Het is erg duister en melancholisch, maar nog steeds beschik je zelf over je handelen. De sprakeloosheid is eerder maatschappelijk en politiek. We leven in een wereld die opnieuw kleiner wordt. Men spreekt over post-truth. Politiekers liegen bewust en spreken vaststaande feiten tegen. Dat is het probleem. De wereld gaat een depressie tegemoet, maar wij mensen hebben de mogelijkheid om dat niet te aanvaarden en het voor ons te veranderen. Natuurlijk kan je als individu de wereld niet van vandaag op morgen veranderen, doch je kan ermee aanvangen en met kleine dingen starten.
Toen de single ‘Lazarus’ uitkwam, heb je een muziektheaterstuk met de titel ‘Meinungsstörung’ aangekondigd. Is ‘Am Abgrund’ op basis van dit idee ontstaan? Zal er een nieuw muziektheaterstuk volgen?
‘Meinungsstörung’ is een muziektheaterstuk en een deel van de muziek uit dit stuk werd op ‘Am Abgrund’ in studio-opnames uitgebracht, dus in wezen uit de context getrokken. ‘Lazarus’, ‘Darwins Jünger’ of ‘Verstümmelung’ zijn scenes uit dit stuk. Doch omdat muziektheater moeilijk te financieren valt, wat ik bij ‘Menschenstille’ helaas opnieuw heb moeten vaststellen, zal ik dit nieuwe stuk voorlopig niet live brengen. Het financiële risico is voor mij te groot. Dus zal ‘Meinungsstörung’ in 2019 eerst als boek verschijnen. Of ik het als muziektheater zal brengen? Vielleicht, irgendwann, irgendwo... (Waarschijnlijk, ooit, ergens…)
‘Lazarus’ gaat over de reactie op de vluchtelingencrisis, ‘Darwins Jünger’ over de selectie van mensen in sterk en zwak, ‘Rot’ over kindermisbruik… ‘Am Abgrund’ is duidelijk heel politiek. Zie je een verband tussen het ‘falen van de mensheid’ dat je bezingt en de toename van depressies?
‘Rot’ handelt niet over kindermisbruik, maar over misbruik en manipulatie in het algemeen. Elk mens wordt in de loop van zijn leven door allen die hem omringen beïnvloed en misvormd. Het maakt niet uit of het je eigen familie, vrienden, kennissen, media, politici, et cetera zijn. Alles werkt op één of andere wijze op onze meningen in. Onze mening wordt op die wijze verstoord. ‘Meinungsstörung’ handelt over deze verschillende aspecten van meningsbeïnvloeding, maar ook over het individu dat in deze mechanismen probeert te leven, te overleven of ten onder gaat…
De wereld is depressief, maar vreemd genoeg zijn diegenen die het luidst jammeren niet diegenen die verdrinken tijdens hun vlucht, die in hun thuisland neergeschoten of gefolterd worden of die eenvoudigweg verhongeren omdat ze in een regio geboren zijn die niet geprivilegieerd was of is.
In ‘Den es ist immer so’ verwijs je naar oudere nummers van Goethes Erben, in het bijzonder uit de eerste drie platen van Goethes Erben - de trilogie - die net als vinyl box uitgegeven is. Zijn ‘Menschenstille’ en ‘Am Abgrund’ op één of andere wijze met de trilogie verbonden?
Ik geloof dat de volledige tekstuele en muzikale kosmos van Goethes Erben verbonden is, en het is ook de sterkte van Goethes Erben. ‘Denn es ist immer so’ is de geconcentreerde geschiedenis van de Erben in één lied. Het is een zelfbeschouwende terugblik, niet enkel op de trilogie maar op het complete werk dat we gedaan hebben in 29 jaar Goethes Erben.
‘We zijn allemaal oud geworden’ zing je in ‘Denn es ist immer so’. Uiteraard is de gothcultuur veranderd en is ze ouder geworden sinds jullie begin jaren 90 één van de leidende groepen waren in de Neue Deutsche Todeskunst. Kan gothic nog jonge mensen aantrekken? Wat denk je over het verouderen van de gothscene?
Het probleem is dat ik niet luister naar wat veel van de huidige groepen uit de gothic scene maken. Vaak heb je het gevoel dat hier ‘consumptiegothic’ uitgebracht wordt. Klishees zijn belangrijker dan inhoud, het is een doel op zich waar je niets meer van jezelf in steekt. Fundamenteel is de scene ook verwaterd, want er zijn amper nog mensen, in het bijzonder jongeren, die de scene echt leven, het niet enkel als masker voor zich dragen en zich in het weekend ‘verkleden’. Zwart zijn is een levensingesteldheid. Het heeft zeker iets met het uiterlijk te maken, maar ook met een levensgevoel, iets dat niet voldoet aan de normen en verwachtingen van de maatschappij en van de volgzame medeburgers. Uiteindelijk zijn mijn zwartgeverfde haren, mijn levenswijze en wat ik uitbreng een protest tegen hetgeen me in de wereld stoort. Op die manier zeg ik neen, ik hoor niet bij jullie. Ik blijf in de marge en ik observeer jullie, kleurrijke mensen, maar ook diegenen die zich enkel in het zwart kleden omdat het chic is of omdat men zo provoceren kan.
Enkel provoceren is te weinig voor mij. Ik wil tenslotte iets met mijn leven bereiken, ook als dat enkel maar is dat ik met mijn teksten en muziek mensen bereik die zich begrepen voelen en zich zo even niet alleen voelen. Ik ben vaak treurig over hoe onze samenleving achteruitgaat en de verworvenheden van de verlichting vergeet of met post-truth verkracht en verbrandt. De mensheid wordt steeds bruter, zowel in de communicatie als in het vermogen om zich in een ander in te leven. Dat is geen probleem van jong of oud, dat is een probleem van de mensen op zich. Ik hou van denkende mensen, mensen die een eigen mening kunnen vormen, die open van geest zijn, die kunnen voelen en die niet beschaamd zijn om hun tranen op een optreden van Goethes Erben, omdat ze daar aan toe waren. De leeftijd speelt geen rol. Ik denk dat Goethes Erben te oud is om nog werkelijk jonge mensen in de breedte aan te spreken, maar het is niet uitgesloten. Wat ik maak is een aanbod. Of je wil je bezighouden met mijn teksten en muziek, of je laat het gewoon zijn. Onwetendheid bestond ook al 25 jaar geleden in deze scene. Ik geloof trouwens niet dat het erg is indien je met Goethes Erben niets kan aanvangen. Er zijn ook vele dingen waarmee ik niets kan aanvangen.
De Neue Deutsche Todeskunst was een beweging die erg uiteenlopende groepen verenigde. Was er eigenlijk een gemene deler aan de beweging, en zou je ermee instemmen dat de belangrijkste groepen vanaf 1994 zich verder ontwikkeld hebben en het genre verlaten hebben?
‘Neue Deutsche todeskunst’ was een begrip van de muziekpers. Ik vond het zeer eenzijdig, omdat we ons nooit enkel om de dood bekommerd hebben, maar met de hele mens en zijn verschillende gevoelswerelden, zij het natuurlijk eerder met de donkere gevoelens en eerder realistisch pessimistisch als euforisch.
In 1993 hebben de drie grootste projecten uit de Neue Deutsche Todeskunst – Goethes Erben, Lacrimosa en Das Ich – samengewerkt aan ‘Lycia’ van Christian Dörge. Verschillende deelnemers, waaronder ook jij, waren achteraf ontevreden. Wat is er dan misgelopen?
De nummers op zich waren goed. Enkel de finale mix in de studio, waar ik op het einde niet meer bij aanwezig was, is niet zo uitgedraaid als ik het me voorgesteld had. Het was gewoon geen teamwerk, dat was de tragiek.
In april 2019 treedt Goethes Erben opnieuw op het Black Easter Festival in België op. Wat mogen we verwachten?
Zoals altijd op festivals spelen we ons door de verschillende hoofdstukken van de geschiedenis van Goethes Erben.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten