Shortparis is de Russische sensatie in alternatieve kringen. Zelf leerde ik de groep nog maar een paar maanden geleden kennen, maar ik was meteen in de ban van hun experimentele muziek. Ook in het westen stijgt de populariteit van de groep, en toen bleek dat Shortparis ook in de Botanique in Brussel zou spelen, was ik er snel bij om een ticket te kopen.
Shortparis onstaat in 2012 in Sint-Petersburg, als drie jonge mannen uit Novokoeznetsk beslissen om een groep op te zetten die zou werken aan een nieuwe soort muziek. In 2013 komt het debuut ‘Дочери (Dochters)’ uit, waarop de groep voornamelijk in het Frans en het Engels zingt. De opvolger ‘Пасха (Pasen)’ laat tot 2017 op zich wachten, maar intussen heeft de groep zijn eigen stijl bepaald en zingt het volledig in het Russisch.
Hoe vergelijk je een groep die met niemand te vergelijken is? Ik verwijs graag naar een groep die destijds ook met niemand te vergelijken viel: Einstürzende Neubauten. Ook Shortparis wil een ‘nieuwe muzikale taal’ ontwikkelen, en ook zij zingen in hun moedertaal. Ze spelen dan wel met conventionele instrumenten, maar u hebt alvast begrepen dat dit experimentele muziek is, iets chaotisch waarbij traditionele songstructuren sneuvelen.
Shortparis lijkt ook op de Neubauten omdat dit geen muziek is die bedoeld is om u goed te doen voelen. Integendeel, de eerste keer dat je ze hoort, klinkt het best irritant. Hör mit Schmerzen! Luister met pijn. Ook speelt het mee dat de groep uit Rusland komt, dus uit het voormalige Oostblok. Misschien hebben ze dan ook liever dat ik hen vergelijk met Laibach, die andere avantgardegroep uit Joegoslavië.
We stellen alleszins vast dat de groep met twee percussionisten speelt, dus met een grote nadruk op de ritmes. Daarnaast zijn er een gitarist/bassist en een toetsenist/slidegitarist, die beide best chaotische zaken toevoegen aan de percussie en de voorgeprogrammeerde drones. Ten slotte is de falsetstem van zanger Nikolai Komyagin ook typerend voor hun muziek. Deze elementen zorgen voor een geluid dat niet voor een gat te vangen is, maar toch erg herkenbaar is.
De groep beweert niet politiek te zijn, maar het is duidelijk dat er een grote portie maatschappijkritiek in hun muziek schuilt. De macht en invloed van het leger lijkt een belangrijk onderwerp. In hun video’s – die steeds prachtig in beeld worden gebracht – komen vaak jonge dienstplichtigen voor. Daaraan verbonden is de druk voor jongens in Rusland om te bewijzen dat ze een echte man zijn, dat natuurlijk ook ongewenste neveneffecten heeft.
Er wordt ook verwezen naar de loodzware historische erfenis van Rusland, en met name het totalitaire verleden van de Sovjet-Unie. Literaire verwijzingen vindt u zeker in hun werk, onder meer naar Russische dichters als Osip Mandelstam en Alexandr Blok. We wijzen ook nog op het aankaarten van racisme in Rusland, tegen moslims, tegen gastarbeiders …
Shortparis heeft in 2015 een tournee door Oekraïne gedaan, het jaar nadat Rusland troepen naar het land stuurde om de Krim te annexeren en de Donbas aan onafhankelijkheid te helpen. De groep speelde op 15 dagen in zeven Oekraïense steden, en sloot af met een concert in Sint-Petersburg, wat voorgesteld werd als een opportuniteit voor het Oekraïense publiek om – net zoals de Russen – de grens over te steken, daarbij natuurlijk ‘de complexe en ambigue politieke context’ negerend.
Er zijn heel wat Russen aanwezig in de zaal waar Shortparis zal optreden, en ik weet niet zeker of ze het voorprogramma zullen appreciëren. Onmens presenteert zich als Belgiës meest expliciete electronische groep. De groep brengt die elektronische muziek met de zang van Sigfried Burroughs en de gitaar van Kasper Van Esbroeck. En Onmens weet zijn muziek vettig en chaotisch te laten klinken, wat wellicht de reden is dat ze hier als voorprogramma mogen fungeren.
Met een naam als Onmens had ik teksten in het Nederlands verwacht, maar ook deze groep zwicht voor het Angelsaksisch conformisme en zingt in het Engels. Burroughs klinkt kwaad en doet dat overtuigend. Van Esbroeck begeleidt prachtig, soms met zware riffs, soms met hectische melodieën en bovenal met chaotische herrie. Dit was een heerlijk optreden en ik vermoed dat ook de Russen in de zaal dezelfde mening zijn toegedaan.
Shortparis weet hoe het de spanning moet opbouwen. Eerst door een vioolsonate af te spelen, daarna door minutenlang elektronische bastonen door de versterkers te laten knallen. Ook al schreeuwt het publiek in afwachting, de groep komt niet tevoorschijn. Maar eerlijk gezegd: van Shortparis had ik wel verwacht dat ze ons geduld op de proef gingen stellen.
Uiteindelijk verschijnt zanger Nikolai Komyagin vanboven op een balustrade, om bij een a-capellaversie van ‘Наше дело зрело (Ons bedrijf wordt matuur)’, van de succesvolle plaat ‘Яблонный Сад (Appeltuin)’ uit 2021, te bewijzen dat hij een enorm stembereik heeft. Er klinkt koorgezang terwijl de muzikanten een voor een op het podium komen. Het publiek raakt in extase als de groep ‘Говорит Москва (Hier spreekt Moskou)’ aanvangt. De titel van het nummer komt van een satirisch boek van sovjetdissident Joeli Daniël, dat leidde tot een veroordeling van vijf jaar goelag voor de schrijver.
Shortparis is een prachtige liveband, waarvan de leden zich totaal geven tijdens hun optreden. Vooral zanger Komyagin danst zich expressief in het zweet, en kijkt het publiek op arrogante wijze recht in de ogen. Al wil percussionist Danila Kholodkov niet onderdoen. Hij danst wild in het rond terwijl hij op zijn drums hamert. ‘Dansen gaat er essentieel over dat je het ritme reproduceert met je lichaam’, zo sprak de man erover in een interview met de intussen opgedoekte kritische krant Novaja Gazeta.
Vaak beginnen de nummers met een simpele beat en baslijn, maar al heel snel ontwikkelt het zich in onverwachte richtingen. ‘Так закалялась сталь (Hoe het staal getemperd werd)’ is het titelnummer van de doorbraakplaat – in Rusland dan – uit 2019. Komyagin danst als een bezetene, maar zet zich daarna aan de piano voor ‘Гетто в озере (Het getto in het meer)’, dat afkomstig is uit de laatste spruit van de groep ‘Зов озера (De roep van het meer)’, een deel van een toneelopvoering rond Andrej Voznesensky, één van de populairste dichters uit de sovjetperiode, waar Shortparis muziek voor schreef. Het toneelstuk werd opgevoerd bij het Gogol Centrum, een hoogstaand cultuurcentrum in Moskou dat gesloten werd naar aanleiding van zijn kritische houding tegenover de oorlog.
‘КоКоКо - Cтруктуры не выходят на улицы (Kukeleku - Structuren gaan de straat niet op)’ ziet een aardige imitatie van een haan door Komyagin. De titel verwijst naar een slogan van mei ’68 in Parijs. Tijdens ‘Страшно (Vrees)’ springt Komyagin het volk in en begint hevig te pogoën. Een hoop mensen valt om, waaronder ikzelf. Opnieuw komt die bloedernstige en arrogante houding van de groep naar boven. Het nummer behandelt de angst voor het vreemde in Rusland. In de clip toont Shortparis opschriften in het Arabische alfabet, om aan te tonen dat deze systematisch een bepaalde reactie ontlokken, los van de inhoud van die woorden. Het is een beetje zoals Laibach in de jaren 80 wist te shockeren door popnummers naar het Duits te vertalen.
‘Amsterdam’ is een oud nummer, dat trouwens letterlijk citeert uit het gelijknamige nummer van Jacques Brel, uit de tijd dat de groep nog grotendeels in het Frans zong. Na afsluiter ‘Новокузнецк (Novokoeznetsk)’ – een verwijzing naar de Siberische stad waar groepsleden vandaan kwamen vooraleer ze naar Sint-Petersburg verhuisden en Shortparis opzetten – laat Komyagin zich op de grond vallen en blijft hij doorzingen terwijl de muziek stillaan verwordt tot een lang uitgerekte basdreun. Komyagin zet zich recht en richt de micro naar het publiek, om hen aan te zetten om lawaai te maken.
Het publiek blijft schreeuwen en applaudisseren, maar als het duidelijk is dat de groep niet meer zal terugkeren, beginnen de aanwezige Russen te scanderen: ‘Net vojne, net vojne!’ Geen oorlog! Een Russische vriendin liet me weten dat dit tafereel zich ook op de Russische concerten van Shortparis voordoet. De groep wordt duidelijk niet als pro-Poetin beschouwd. Meer zelfs, in februari werd Komyagin aangehouden op een protest tegen de oorlog, en kreeg hij een boete van 10.000 roebel. Deze groep heeft dus mijn respect en steun volledig verdiend. Shortparis is vernieuwend en maatschappelijk relevant, en is dankzij deze combinatie één van de meest interessante groepen van dit moment.
Setlist: Наше дело зрело (Ons bedrijf wordt matuur) / Пасха (Pasen) / Говорит Москва (Hier spreekt Moskou) / Что-то особое во мне (Iets speciaals in mij) / Ту-ту (Tutu) / Так закалялась сталь (Hoe het staal getemperd werd) / Гетто в озере (Het getto in het meer) / Скука (Verveling) / КоКоКо - Cтруктуры не выходят на улицы (Kukeleku - Structuren gaan de straat niet op) / Стыд (Schaamte) / Любовь (Liefde) / Страшно (Vrees) / Amsterdam / Новокузнецк (Novokoeznetsk)
PS: Ik ben heel veel dank verschuldigd aan Marina Sj. voor de grote hoeveelheid diepgaande informatie die ze me over de groep bezorgde, en zonder dewelke dit artikel veel oppervlakkiger zou zijn geweest.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten