Heb je een cent voor me
Zo niet, kom je dan mee
Het moet niet voor lang zijn
Het mag ook voor even
Waar de werklust een last is
En de luiheid een zegen
Waar de norm soms zoek is
Maar de goedheid gebleven
Hier geen rechten en plichten
Maar nemen en geven
Hier geen zonden opbiechten
Je bent reeds vergeven
Als je haar maar lang is
En je jeansbroek versleten
Het is even wennen, maar
Het went wel, dit leven
Ze zeggen dat we dwaas zijn
Ik weet wel beter
Ze zeggen dat we gek zijn en lui
Maar wat is daar nu tegen
Ze zeggen dat we paria’s zijn
In hun maatschappij
Laat ze maar zeggen
Ik weet wel beter
We hebben genoeg
Aan een lach en een traan
En de vrijheid te dromen
Leven in de waan
We kunnen hopen
Voorlopig, voortaan
Partizanen van de volle maan
Als het volk een leider wil
Heeft het zich hier verkeken
En als de leider volgers wil
Blijven wij in gebreke
Wij blijven thuis
Mocht er oorlog uitbreken
Ik wil nog iets zeggen
Maar de woorden ontbreken
Al wat je hebben moet
Heeft god ons gegeven
In voor en tegenspoed
Bij zon of bij regen
Al wat je weten moet
Dat is hier geweten
Enkel de overvloed
Die ben ik vergeten
Ze zeggen dat je werken moet
Ik weet wel beter
Ze zeggen dat ik nooit ergens kom
Maar wat is daar nu tegen
Ze zeggen dat ik werkschuw ben
En nergens voor deug
Mij om het even
Ik weet wel beter
En als ze de messen scherpen
Sluit je niet aan
Als ze trekken ten strijde
Laat ze gaan
We blijven vreedzaam
Achteraan
Partizanen van de volle maan
Is je toekomst al uitgelijnd
Zo niet, kom je dan mee
Waar dromen de leidraad zijn
En de rest om het even
Waar de zon ook schijnt
In de gietende regen
Het is even wennen, maar
Het went wel, dit leven
Er is een tijd geweest dat er regelmatig punkconcerten doorgingen in kerken. Dat was in de DDR - het voormalige Oost-Duitsland - in de jaren 80. Alle mogelijke oppositiegroepen - groenen, vredesbewegingen, mensenrechtenorganisaties - hadden zich verenigd rond de kerken, die uiteraard in onmin leefden met het communistische regime. Wat kon in de DDR, ligt blijkbaar moeilijker in Vlaanderen. Verleden zaterdag ging een benefiet voor Nepal door in de Kerk van Sint-Denijs. Op het programma: punk en new wave, door groepen als Satellites, EX-RZ, Stevan The Man, Ganges en The Bollock Brothers. Daar bleek de kerkraad niet goed van op de hoogte. Olga Vanderschelden van de kerkraad getuigde in Het Laatste Nieuws: 'Ik krijg bijna een hartinfarct. Hier heb ik echt hartzeer van. Dit is een heilige plek voor zoveel mensen. Zo'n evenement hoort hier niet thuis. En ik heb nog niet eens naar de teksten geluisterd, het genre muziek alleen al past hier niet. Ik besef dat nevenbestemmingen in de kerk een nieuwe realiteit zijn en ik ben ook ruimdenkend, maar dit is er over.' Er deden zich dan ook allerhande problemen voor, los van de ruwe muziek met 'schunnige teksten'. Bezoekers kwamen met hun pintjes naar binnen, wat blijkbaar niet kan in een kerk. Nader onderzoek heeft echter uitgewezen dat je wel degelijk alcohol mag consumeren in een kerk, op voorwaarde dat het gewijd is. Een ideetje om voor een volgende gelegeheid in het achterhoofd te houden? Het optreden van The Bollock Brothers werd na vier nummers stopgezet, omdat de tijdslimiet ruim overschreden was (23u40 in plaats van de afgesproken 23u). De 200 bezoekers waren daarentegen in de wolken, en het belangrijkste: er is wellicht genoeg geld ingezameld om een kinderopvang te bouwen in Nepal.
Mocht u niet vertrouwd zijn met Al-Namrood, het gaat om een groep die uw respect verdient. Religiekritische black metal maken in Saoedi-Arabië kan je immers je hoofd kosten. De bandleden leven volledig geïsoleerd en duchten heel erg dat hun namen ooit vrijkomen. Ze bestaan reeds sinds 2008 en hebben sindsdien 5 platen uitgebracht, die onder meer schitteren door de incorporatie van oosterse elementen in hun black metal. Nummer 6 staat in de pijplijn en komt op 27 november uit. De titel 'Diaji Al Joor' betekent zoveel als 'duisternis van onrecht'. Intussen kunt u reeds de video bekijken voor het nummer 'Hayat Al Khezea' bekijken, waarin u onder meer getuige bent van een onthoofding.
Nu we het toch over Saoedi-Arabië hebben, herinneren we u er graag aan dat de uiterst moedige blogger Raif Badawi er in een kerker zit weg te kwijnen voor de misdaad van het uiten van zijn mening, die kritisch is tegenover het regime en de islam. Hij kreeg reeds 50 van de duizend zweepslagen tot dewelke hij was veroordeeld, maar door zijn slechte gezondheid en de internationale verontwaardiging werd deze straf opgeschort. Uitstel is helaas geen afstel, en het flagelleren kan nog altijd opnieuw beginnen.
Benieuwd naar wat onderzoekers uit Oxford University publiceren in het befaamde medische tijdschrift The Lancet Psychiatry over de link tussen gothic en depressie? Dat beiden verbonden zijn, inderdaad. De resultaten kun je niet zomaar wegwuiven, want het gaat hier over een grootschalig longitidunaal onderzoek, wat wil zeggen dat jaar na jaar dezelfde doelgroep ondervraagd wordt. De doelgroep zijn kinderen die in 1991-1992 geboren zijn in het voormalige district Avon in Engeland. Iets minder dan 15.000 'kinderen' - intussen zijn ze natuurlijk volwassen - nemen deel aan de studie. Uiteraard vallen daar in de loop der tijd mensen uit weg, maar dan nog blijft dat een enorm aantal. Het feit dat mensen wegvallen kan evenwel een invloed hebben op resultaat, bijvoorbeeld omdat - zoals de onderzoekers zelf toegeven - vooral de hoger opgeleide participanten trouw blijven deelnemen.
In een eerste stap moesten deelnemers op de leeftijd van 15 aanduiden in hoeverre ze zichzelf konden identificeren met verschillende subculturen: sportief, populair, skaters, goths, et cetera. 3694 vulden de vraag over goth in, waarvan 154 zich heel erg met goth identificeerden, 292 meer dan wat, 523 een beetje, 884 niet erg veel en 3694 helemaal niet. Het aantal mensen dat zich met goth identificeert is erg laag, maar er lopen dan ook niet zoveel goths rond. Op 18 jaar - en eigenlijk ook reeds op 15 jaar - werd gepeild naar het aandeel klinische depressies - dat zijn depressies die ernstig genoeg zijn om medisch behandeld te worden - en zelfmutilatie, al dan niet met het doel om zelfmoord te plegen.
De resultaten zijn wat ze zijn: hoe groter de verbondenheid met gothic, hoe groter het aantal depressies en de kans op zelfmutilatie. Vrees echter niet indien u zich hier niet in herkent, de cijfers gaan van 6% bij diegenen die zich helemaal niet met goth identificeren tot 18% bij diegenen die zich heel sterk identificeren met goth. Niet elke goth is depressief of pijnigt zichzelf, maar toch zijn dit geloofwaardige resultaten.
Belangrijker is de discussie naar de oorzaken van deze resultaten. Zou gothic depressie veroorzaken, of zou gothic net mensen aantrekken die vatbaar zijn voor depressie. Hoewel de onderzoekers zich hier niet definitief over uitspreken, brengen ze heel veel argumenten aan voor de tweede optie. Wie zich aangetrokken voelt tot de goth-cultuur zal vaker een familiegeschiedenis van depressie hebben (en er zijn goede redenen om aan te nemen dat er een genetische factor meespeelt in de kans op depressie), heeft al emotionele problemen als depressie meegemaakt vooraleer hij goth werd, en heeft problemen met leeftijdsgenoten gekend, zoals gepest worden. Dat het aantal depressies bij goths stijgt op 18 jaar kan toegeschreven worden aan het feit dat depressies nu eenmaal pieken op die leeftijd.
Of u het nu graag hebt of niet, deze studie ligt in de lijn van vorige studies, al heeft die veel meer geloofwaardigheid omwille van de grote doelgroep. Het spijtige is echter dat niet wordt ingegaan op een hypothese die ontstond in een studie uit The British Medical Journal uit 2006, waarin werd gesteld dat goths inderdaad meer leden onder depressie en zelfmutilatie, maar dat dit minder gebeurde nadat ze in de subcultuur getreden waren. In zekere zin zou gothic mensen met depressieve en zelfdestructieve neigingen net kunnen beschermen, door hen een artistieke en creatieve manier te bieden om met hun negatieve gevoelens om te gaan, en door een gevoel van verbondenheid te creëren met mensen die net als hen denken. Ik geloof daar alvast in.
Geometric Vision is een echte revelatie voor al wie van new wave, post-punk en batcave houdt. In 2013 brachten ze al een eerste cd uit - dream - die vol stond met melancholische wave, geïnspireerd op de jaren 80 in het algemeen en op The Cure in het bijzonder. U begrijpt best dat we die cd al heel goed vinden. Konden we toen voorspellen dat ze deze eerste uitstekende cd moeiteloos gingen overtreffen met diens opvolger? Toch is dat het geval.
De nummers volgen een vast recept, voortgestuwd door de drijvende bas van Gennaro Campanile en een volledig doorslaande drummachine. Daarbovenop krijgt u enorm sterke melodische gitaarlijnen van Roberto Amato. De synths zorgen voor een extra melancholische diepgang, en de in reverb en delay badende zang van Ago Giordano houdt het midden tussen wanhoop en waanzin.
We moeten Geometric Vision natuurlijk beschouwen als een gitaargroep, doch toen ik de groep kon spreken voor hun optreden op het Ceremony Festival in Brussel, bleken ze een buitengewone kennis van de Belgische scène te hebben, en meer bepaald van onze electro uit de vroege jaren 80. Zanger Ago Giordano zei zelfs dat zijn liefde voor new wave begonnen was met groepen als Absolute Body Control en The Neon Judgement. De invloeden daaruit waren misschien meer opzichtelijk op het debuut ‘dream’, maar we vinden het toch de moeite om te vermelden.
Het grote voordeel van deze cd is dat hij bijzonder coherent is, doch afwisselend genoeg om niet te vervelen. Sommige nummers neigen naar punk, andere naar minimal wave. Het resultaat is een prachtwerk dat je 50 minuten lang in de ban houdt. Luister, we willen u niet meer horen klagen dat er te weinig goede gitaarwave gemaakt wordt vooraleer u deze cd - en zijn voorganger - in huis hebt gehaald.
De wetenschap maakt weer bokkensprongen vooruit. Baanbrekend onderzoek in opdracht van de online shop buytshirtsonline heeft bewezen wat we al lang wisten: dat zwart de beste kleur is om te dragen. 1000 mensen werden ondervraagd. Ze moesten foto's beoordelen van mensen, waarbij soms enkel de kleur van hun t-shirt veranderde, en aanduiden welke foto's ze het meest associeerden met eigenschappen als vertrouwen, aantrekkelijkheid en intelligentie. En raad eens? Zwart kwam als overwinnaar uit de bus. Zwart is de beste kleur voor een eerste afspraak of een sollicitatiegesprek. Je moet er dan zelfzelfzeker uit zien, en 56% van de respondenten associeert dat met zwarte kledij. Vooral voor mannen lijkt zwart de beste keuze te zijn, want 66% van de vrouwen vindt dat de meest aantrekkelijke kleur. Omgekeerd houden mannen ook van zwart gekleede vrouwen, al is de concurentie met rood redelijk scherp. Maar het belangrijkste is: zwart is ook de kleur die het meest geassocieerd wordt met intelligentie. Noteer wel dat dit een associatie is. Ook oliedomme mensen kunnen zwart dragen, om de schijn hoog te houden. Maar eigenlijk is dat dan toch een intelligente keuze. Hebt u twijfels bij een onderzoek gevoerd door een klerenfabrikant? Terecht. Maar er is meer dan enkel dit onderzoek. Een onderzoek door academici uit Liverpool en Praag kwam in 2010 ook al tot de conclusie dat zwart en rood de meest aantrekkelijke kleuren waren. Quod erat demonstrandum.
Dit is één van de beste cd’s die ik de afgelopen tijd gehoord heb. Japan Suicide is een post-punk groep met een heel eigen geluid. Eindelijk een groep in het genre waar we verder moeten zoeken dan de evidente referenties naar Joy Division, Editors of Interpol. Dat ze op Unknown Pleasures Records uitkomen betekent niet dat we ze al te gemakkelijk in een hokje moeten stoppen.
Zowel de naam van de groep als de titel van de cd - We Die In Such A Place - doen vermoeden dat deze jongens niet van de vrolijkste zijn. En inderdaad, de nummers klinken nerveus, angstig en afstandelijk. Het is spijtig dat we de uitgeschreven teksten niet kunnen lezen, maar nummers als ‘Shame’, ‘Death’ of ‘I Don’t Exist’ zeggen genoeg.
Japan Suicide ontstond in 2007 en bracht reeds één cd, een ep en een single uit. Bassist Matteo Luciani is blijkbaar het muzikale brein achter het project, maar zonder de naar wanhoop neigende zang van Stefano Bellerba zou het geluid van de groep er niet zijn. Stefanos ijle en melodische gitaren vervolledigen de meer ruwe en hectische gitaren van Saverio Paiella op uitstekende wijze. De gevarieerde drums van Tomasso Sensidoni en de spichtige synths van Leonardo Mori maken het geluid af.
Opener ‘Shame’ is eigenlijk een ruwe diamant, wat agressiever dan de rest van de plaat. ‘A Mood Apart’ is zonder twijfel mijn favoriet nummer op de cd. ‘A Naked Skin’ kreeg ongetwijfeld de voorkeur voor de erg mooie video van Francesco Brunotti omdat het meer up-tempo is, wat bijvoorbeeld niet geldt voor ‘Death’ en ‘Insight’. Maar nummers kunnen ook evolueren van zacht naar hard, zoals in het titelnummer en het fantastische ‘Tokkotai’. ‘I Don’t Exist’ baadt dan weer in een loodzware melancholie dat er een prachtige afsluiter van maakt.
Het spijt ons zeer te moeten melden dat de 500 fysieke exemplaren van deze cd in een minimum van tijd uitverkocht waren. Met Dark Entries vinden we immers dat dergelijke platen fysiek beschikbaar moeten zijn (en dat de teksten erbij moeten zitten). Maar goed, cd’s verkopen amper nog en we kunnen de Italiaanse heren niet verwijten dat ze op veilig spelen. U kunt de plaat nog steeds digitaal downloaden op Bandcamp.
Eigenlijk zijn we blij met de opschudding die Laibach veroorzaakt heeft met hun concerten in Noord-Korea. Zelfs met de negatieve meningen. Neem nu Militia, een industrial-groep waar we eigenlijk naar opkijken. Hoofdideoloog Frank Gorissen wou al zijn Laibach-platen verkopen, maar vond helaas geen kopers. Dus neemt hij een ander initiatief. Een benefiet-cd ten bate van het onderdrukte Noord-Koreaanse volk. En dat vinden we een uitstekend idee. Want ja, we denken dat berichten over concentratiekampen in Noord-Korea erg geloofwaardig zijn, en zelfs berichten dat daar hele families in opgesloten worden omdat in dat land de kinderen blijkbaar medeverantwoordelijk zijn voor de 'misdaden' van hun ouders. Mogelijk worden er zelfs chemische experimenten op mensen uitgevoerd, en sowieso waren er in de jaren 90 grote hongersnoden die geheimgehouden werden voor de buitenwereld. Militia vraagt groepen om nummers van maximum 6 minuten te leveren, met een tekstuele inhoud die een duidelijke aanklacht tegen het Noord-Koreaanse regime inhouden. Voor meer info mailt u naar subterra@militia.be.
Elk iitiatief tegen dat regime verdient onze steun, al verschillen we blijkbaar van mening over de vraag of Laibach dat regime steunt. Vergeet niet dat deze Laibach het in het communistische Joegoslavië presteerde om optredens te geven waarin ze gelijktijdig toespraken van maarschalk Tito en pornofilms afspeelden, of dat de verwante groep Nieuw Collectivisme erin slaagde om een gerecycleerde nazi-affiche te laten verkiezen voor de viering van de geboortedag van Tito. Laibach beschreef Noord-Korea ook als 'een teruggetrokken garnizoen dat bekend staat om zijn militaire marsen, massagymnastiek en hymnen aan de Grote Leider, alsook voor haar uitdagende weerstand tegen westerse populaire cultuur'. Videomateriaal van CNN bewijst echter dat ze zich in Noord-Korea hebben onderworpen aan de censuur. Videomateriaal werd veranderd en het geplande optreden werd serieus ingekort. Na hun optredens in Noord-Korea bracht Laibach ook een nieuwe video uit: 'We Are Millions And Millions Are One'. De verdienste van Laibach is volgens ons dat ze mensen aan het denken brengen, en dat is de eerste stap in de strijd tegen eender welke dictatuur.
Als lid van Malaria!, Mania D. en zelfs van de eerste versie van Einstürzende Neubauten speelde Bettina Köster een sleutelrol in de ondergrondse Berlijnse scène van eind jaren 70, begin jaren 80. Ze is nu de vijftig voorbij, maar blijft nog steeds punk. Binnen een paar maanden speelt ze op het BIMfest in Antwerpen. We belden haar op in haar huidige verblijfplaats in Italië.
Ik neem aan dat alles begon toen je eind jaren 70 naar West-Berlijn verhuisde om kunst te studeren. Waarom ben je verhuisd? Was je aangetrokken door de ondergrondse scène in West-Berlijn?
Ik ben als kind in Berlijn opgegroeid. Toen ik 15 was moest ik naar West-Duitsland verhuizen, naar een klein stadje waar ik absoluut niet van hield. Ik wou altijd al terug naar Berlijn. Het ingangsexamen voor de kunstschool vond daar eerder plaats dan op de andere school in Essen - in het Ruhrgebied. En de school was zo mooi, in zo’n prachtig gebouw. ik werd aanvaard in Berlijn en was erg blij om terug te keren. Ik was al eerder begonnen met saxofoon. Met weinig succes, want mijn buren werden gek elke keer als ik speelde. Ik was echt blij om in Berlijn te belanden als al die dingen tot stand kwamen, de nieuwe muziekscène. De SO36 - de club in Kreuzberg - had net geopend, net als de Jungle discotheek. Ik ging naar Berlijn en ineens begon van alles te gebeuren.
Er gebeurden toch al lang dingen. West-Berlijn had een speciaal statuut. Ik wil even Wolfgang Müller citeren, van de zeer experimentele groep Die Tödliche Doris. Hij zij dat West-Berlijn een ‘artificieel in stand gehouden constructie, een gesubsidieerd symbool van het vrije westen’, waar je erg goedkoop kon leven indien je eerder slechte woonomstandigheden aanvaardde, en dat je een hoop vrijheid gaf om de gekste ideeën uit te werken op artistiek vlak… Wat denk jij hiervan?
Dat is grotendeels juist. Berlijn had dit speciaal statuut omwille van de muur. Er was ook geen legerdienst. In West-Duitsland moesten jongens 18 maanden naar het leger. Indien je naar Berlijn verhuisde werd je vrijgesteld. Er was een grote toevloed van zogenaamde ‘Wehrdienstverweigerer ‘ (dienstweigeraars). Ik denk dat Berlijn ook een beetje anders was omwille van de generatie van ’68, de APO (Außerparlamentarische Opposition, buitenparlementaire oppositie). Zij deden een hoop dingen. Toen ik naar school ging in Berlijn was één van mijn leerkrachten van de APO. Ik heb net naar een film gekeken die ze over ons gemaakt hebben. Als ik erop terugkijk, dan kwam mijn punk-attitude toch van de ideeën die ik op school meekreeg. Het begon niet in ’77 of ’78. Ik denk dat Wolfgang pas later toekwam.
Ik denk dat hij sprak over de vroege jaren 80…
Ik weet het niet zeker, maar ik denk dat hij één of twee jaar lager zat in de kunstschool. Ik denk dat hij in 1981 toegekomen is of zo. Hoe dan ook, Berlijn had een ander statuut dan de rest van Duitsland, maar een ander belangrijk verschil was dat er geen sluitingsuur was. Clubs en bars konden de ganse nacht open blijven, terwijl ze in de rest van Duitsland denk ik om 1 uur moesten sluiten. Hij had ook gelijk over de leefomstandigheden. Het was een paradijs, maar het was een erg armzalig paradijs.
Laten we het hebben over je eerste stappen in de muziekwereld. Ik denk dat je eerste groep Din-a-testbild was…
Ja. Ik heb een heel korte tijd met hen gespeeld. We hebben een optreden in Hamburg gedaan, dat trouwens mijn eerste optreden ooit was. Ik was volledig in chock. (lacht) Het was in de Markthalle, op een festival dat ‘In die Zukunft’ heette. Hamburg was veel meer punk en gewelddadig dan Berlijn. Bovendien was er een nabijgelegen gevangenis. De gevangenen kregen af en toe een vrije dag, meestal op vrijdag. Dan kwamen ze naar de Markthalle en… Weet je, ze droegen al mensen weg op berries vooraleer het optreden begonnen was.
Ouch…
Ik heb een beetje met Din-a-testbild gedaan, maar ben dan met een winkel begonnen: Eisengrau. Later is Gudrun Gut (het tweede kernlid van Malaria!, xk) me komen bijstaan.
Heb je Gudrun in Din-a-testbild leren kennen, of kenden jullie elkaar al langer?
Ze zat toen nog niet in Din-a-testbild. Ik zag haar in de Jungle en de SO36. Op een dag maakte ik me klaar om de winkel te openen. Zij liep voorbij en ik vroeg haar of ze erbij wou komen.
Echt? Is dat het verhaal?
Ja. Zij had geen geld, en dus zei ik ‘maar ik wel, dus…’ Zo zijn we begonnen. (lacht)
Je had dus de winkel met Gudrun, en die winkel werd zowat een trefpunt voor de West-Berlijnse ondergrondse scène.
Inderdaad. Er was nog een andere fantastische plek. Het was de Senzor platenwinkel in Belziger Strasse. Gudrun had er ook gewerkt. Senzor hield soms kleine concerten in de achterkamer. Wij waren de enige andere plek in de omgeving, en dus gingen de mensen van Senzor tot bij ons. Dat was de start.
En ik geloof dat Mania D. ook zo begonnen is, het project waarin jij en Gudrun samen muziek begonnen te maken…
Ja, met nog andere mensen. Weet je, met Eisengrau deden we shopping trips naar Italië om Fiorucci dingen te kopen en zo, maar we werkten ook samen met jonge Berlijnse designers. We hadden de steun van designers uit de oudere generatie, zoals Claudia Skoda, maar ook van mensen van onze generatie. Eén van hen was Karin Luner. Zij had samen met Beate Bartel en Eva Gössling Mania D. opgericht, maar ze repeteerden nooit omdat ze geen repetitielokaal hadden. Wij hadden een kelder onder de winkel, en we hadden gezegd dat ze daar mochten repeteren. Daarna zijn we ook toegetreden.
In die tijd speelde iedereen met iedereen. Ik was bijvoorbeeld Blixa Bargeld tegengekomen. Hij speelde films in een cinema. Ze betaalden nooit voor hun films en dus hadden ze slechts één film over die ze elke dag opnieuw vertoonden: The Rocky Horror Picture Show. Ik ontmoette Blixa en introduceerde hem bij Gudrun en de anderen. Hij had ook een groepje en een kelder. We gingen naar hem toe en maakten samen muziek, met zijn vriendin Suzy en Andrew Unruh.
En dat was dan de eerste bezetting van Einstürzende Neubauten, waar jullie ook bij betrokken waren.
Ja. Blixa kwam op een dag naar de winkel met de B.Z., wat ongeveer de Berlijnse rioolkrant is. De voorpagina vertelde dat de Kongresshalle ingestort was, en dus was de titel ‘Einstürzende Neubauten’ (instortende nieuwbouw). Wij zegden: ‘Waw, dat is een perfecte naam voor je groep’.
Iedereen speelde dus met iedereen. Er waren geen 500 groepen zoals nu. We hadden 15 à 20 mensen, en iedereen was betrokken. We hadden dat ook met de schilders Salomé en Fetting, die ze de ‘Jungen Wilden’ noemden. Zij vonden geen galerijen, en wij vonden geen plaatsen om te spelen. Er waren er gewoon geen. Dus trokken we samen op. Zij vertoonden hun kunst en wij verzorgden de muziek. We creëerden onze eigen plekken waar we konden optreden.
Het is leuk om die link te hebben tussen verschillende soorten kunst, wat destijds mogelijk was. Als ik terugkom op Wolfgang Müller, die zei ooit dat hij het onderscheid tussen hoge cultuur en subcultuur wou breken. In zekere zin zei hij dat het allemaal kon samensmelten.
Wat bedoel je met hoge cultuur?
Ik citeer hem gewoon. Hij heeft later op heel bekende plaatsen geëxposeerd. Ik denk dat het met de ‘Geniale Dilletante’ was. Hij zei: dit is hoge cultuur, want het is echt artistiek, maar het is niet bedoeld voor de elite. Het is een ondergronds cultuur, dus kan iedereen deelnemen… Ik denk dat hij dat bedoelde toen hij zei ‘we breken de grenzen tussen beiden’.
Je moet je Berlijn in die tijd voorstellen, laat ons zeggen rond ’81 of ’82. De regering van Berlijn - de senaat - had ontdekt dat het culturele aspect van Berlijn en wat daar gebeurde met die zogenaamde ondergrond heel wat bezoekers aantrok. Dus organiseerden ze open studio’s waar mensen bijvoorbeeld konden gaan kijken naar wat Salomé deed. Ze hielden ooit een receptie in een bar met de burgemeester van Berlijn. Maar niemand wou met hem praten. Ze hadden een groot buffet opgezet. Wij hadden altijd honger want er was geen geld. Het buffet was op een paar minuten op. Eigenlijk wilden we niets te maken hebben met de regering of wie dan ook uit de ‘hoge cultuur’. Later werden we echter met Einstürzende Neubauten, Mike Hentz van Minus Delta t, een paar groepen uit Düsseldorf en Malaria! uitgenodigd op Documenta in Kassel, wat ongeveer zo hoge kunst en hoge cultuur is als je maar kan geraken.
Ja, daar refereerde ik naar toen ik hoge cultuur zei…
Dan heb ik je goed begrepen. Maar daar hebben we niet zo’n goede tijd gehad. Onze curator - Karin Knöbel, die ons had uitgenodigd - had problemen met de directeurs van Documenta. Ze wilden Blixa buitengooien. We hebben allemaal gezegd dat indien hij weg moest, wij ook zouden weggaan. We waren nog steeds erg punk. Ik denk dat andere mensen niet begrepen wat we daar deden. (lacht) Hoe dan ook, we werden uitgenodigd en we zijn geweest. Met Malaria! hebben we ook in Londen in het ICA gespeeld (Institute of Contemporary Art). We kruisten dus af en toe met de kunstscène, maar het was anders dan het nu is.
Hoe belangrijk was het voor jullie dat Mania D. en Malaria! enkel uit vrouwen bestonden?
Het was belangrijk voor ons, want we hadden allemaal - toch minstens Gudrun en ik - in groepen gespeeld met mannen, en we konden onszelf nooit horen omdat de jongens altijd hun versterker veel luider zetten. We besloten dat we gehoord wilden worden. Toen hebben we dus een groep opgezet met enkel meisjes. Dat was het praktische aspect. Er was natuurlijk ook een filosofisch aspect. Vrouwen hebben een ander gevoel voor ritme, die je goed kon horen in Gudrun haar drumstijl. Ze kreeg steeds het compliment dat ze geen maat kon houden. (lacht) Maar het was ook gewild, want we wilden breken met de gedachten die toen overheersend waren, ook in de punkmuziek. We vonden dat het vrouwelijke ritme heel anders was dan de mannelijke, en aangezien we allemaal vrouwen waren wilden we dat vrouwelijke aspect onderzoeken, vrij van vooroordelen en vastgeroeste regels.
Laat ons terugkeren naar de punk, en naar wat ervoor gebeurde, in ’78 of ’79. Ik heb gehoord dat jullie met Mania D. hulp kregen van Tangerine Dream, die Krautrock pionieren met hun elektronische muziek.
Dat was niet met Mania D. maar met Malaria! In het begin was dat enkel Gudrun en ik. Christopher Francke van Tangerine Dream had ons ergens gezien en wou ons helpen. Hij bracht ons naar zijn studio, wat echt adembenemend was. Het zag er binnen als een Griekse tempel uit. Dan kwam Klaus Krüger, die bij Tangerine Dream was, maar destijds ook bij Iggy Pop speelde. Hij bracht een bevriende drummer mee die met Glenn Francke speelde in The Static: Christine Hahn. We hadden haar echt graag en hebben haar gesmeekt om bij de groep te komen.
Tangerine Dream was fantastisch. Er waren drie groepen in Berlijn: Tangerine Dream, Ash Ra Tempel en ik vergeet de derde (Kluster?, xk). Het feit dat ik de hulp kreeg van deze groepen en muzikanten toen ik jong was heeft me erg beïnvloed. Als ik denk aan de mogelijkheden en kansen die ik gekregen heb, wil ik graag iets terugdoen, om ook jongere groepen te helpen. Vind je het erg als ik even afwijk?
Neen, vertel ons over de jongere groepen die je wil promoten?
In september doe ik een optreden in Berlijn dat deel uitmaakt van een serie. Het doel van deze serie is een soort mentorschap waar oudere muzikanten jonge muzikanten voorstellen die ze erg goed vinden en dat ze dan samen iets doen. Ik heb een groep met mijn vriend Anton uitgekozen. Hij is een echte punk. Hij is nu 20 of 21, maar ik ken hem sinds hij 16 was. Hij is fantastisch en zijn groep heet PUFF. Mensen hebben ons toen geholpen, en wij helpen graag de jonge generatie.
Een andere iemand die jullie geholpen heeft is John Peel. Ik eb deze gekke anecdote gehoord dat John Peel belde. Gudrun nam op en verstond gewoon geen woord Engels, dus moest ze ophangen.
Gudrun haar Engels was toen heel heel slecht.
Maar jullie hebben toch maar voor John Peel opgenomen, en dat is een grote naam…
Hij hield echt van wat we deden. Ik heb geen idee van hoe hij aan onze plaat van Mania D. is geraakt, maar één van onze nummers werd lied van het jaar. Toen Mania D. ontbonden was nodigde hij ons uit met Malaria! om een John Peel session op te nemen. Ik heb er onlangs nog naar geluisterd, en het is best wel goed.
Iets anders dat we zeker moeten vermelden is jullie aandeel in de ‘Geniale Dilletante’, dat opnieuw een scène was waar iedereen met iedereen speelde. Kan je ons daar iets meer over vertellen?
De SO36 - beheerd door Martin Kippenberger en Andy Rohe - was gesloten. Het werd eerst een goedkope tapijtenwinkel, en dan een Turkse trouwzaal. Doordat de SO gesloten was hadden we nergens meer om te spelen. Samen met een paar vrienden gingen we naar de huwelijkszaal en vroegen of we het niet voor één nacht konden gebruiken. En daar kwamen dan ongeveer alle groepen uit Berlijn bijeen, van deze stijl van muziek natuurlijk. Zo begon het. Omdat we geen andere plekken hadden om op te treden.
Ik weet niet hoe lang het geduurd heeft. Ik weet enkel dat het in 1980 opgericht was. In ’81 of ’82 stopte Mania D., en uit de assen rees dan Malaria!
Mania D. stopte in 1980, en we startten Malaria in ’81. Er was een groot festival, want er waren geen andere plekken. Ik denk dat het geboekt was door Monika Döring. Zijn kon groepen naar de Tempodrom krijgen, een voormalige circustent. Daar ging een festival door dat ‘Geniale Dilletante’ genoemd was. Ik denk dat het in ’81 was.
Malaria! heeft echt internationaal succes gehad, vooral met het nummer ‘Kaltes Klares Wasser’ dat een hit werd. Hoe voelden jullie zich bij het idee om als undergroundgroep zo’n succes te hebben?
Wij waren echt dilettanten, we hadden gewoon geen flauw idee. We bevonden ons zo buiten de muziek business, vooral de commerciële kant ervan. Het leek ons allemaal heel normaal te zijn. De andere reden waarom we zo vaak internationaal speelden was dat ze in Duitsland niet naar ons luisterden of concerten voor ons organiseerden. In ’81 - denk ik - gingen we naar New York. Een producer had ons zien spelen op een vrouwenfestival in de Tempodrom, en had ons in New York uitgenodigd. We hebben gespeeld in de Mudd Club, Hurrah’s en Studio 57. Dat had op zijn beurt weer indruk gemaakt op de Duitsers.
Vanaf het begin voelden we ons meer verbonden met de groepen van Londen en New York dat met de Duitsers. De SO speelde daar zeker een rol in. Het werd voornamelijk gefinancierd door Martin Kippenberger. Hij had geld om al die No Wave New York mensen uit te nodigen, filmregisseurs en muzikanten: Adele Bertei, Lydie Lunch en ik denk ook Jim Jarmusch. Ze kwamen rechtstreeks uit New York naar de SO. Daarom was Berlijn heel hip. Indien deze mensen hun zinnen gezet hadden om in Berlijn een tour te spelen, waarbij ze door kleine bedragen te verzamelen hun kosten moesten dekken, dan was het onmogelijk geweest. Hij nodigde ook groepen uit Londen uit. Wij ontmoetten die dan en werden bevriend. Het was dan ook een natuurlijke ontwikkeling voor ons om naar Londen en New York te gaan. Nog een andere aspect was dat we een Belgisch label hadden, Les disques du crépuscule, de continentale partner van Factory Records. We waren eigenlijk al meer internationaal dan de meeste Duitse groepen van bij de start. En we waren nergens van onder de indruk, want wij wisten van niets en we waren punks, en zo waren ook alle anderen.
New York is erg belangrijk geworden voor jou. Er is een anecdote - ik weet niet of met met Mania D. of Malaria! was - dat jullie een hand hadden in de ontstaan van Sonic Youth. Klopt dat?
(lacht luid) Dat was in 1979. We waren daar gegaan met Mania D. Eigenlijk waren het enkel Beate en ik, en een paar meisjes uit New York. Anna Domino was erbij, en Lisa Rosen. Ik had een ontstoken wijsheidstand, en was dus niet in opperbeste staat. Het was in de Tier 3, een heel coole club. Ze hadden een cinema van boven en daaronder een concertzaal. Elke muzikant in New York was er. Lisa besloot om saxofoon te spelen, alhoewel ze dat nog nooit gedaan had. Anna Domino kreeg een aanval van podiumangst. Karin - onze drumster, ze was ook van Mania D. - sprong uit haar drumstel en moest haar schudden opdat ze synth zou spelen of iets anders. Het was zo erg dat Karin zich tijdens de pauze in de toiletten verstopt had. Maar op de ene of de andere manier werkte het toch. Thurston Moore kwam binnen en zag ons, en hij zei dat als wij met zoiets wegkwamen, hij ook een groep kon starten. Toen startte hij Sonic Youth met Kim Gordon. (lacht)
Het was echt verschrikkelijk. Ik zal het nooit vergeten. John Lurie van The Lounge Lizards - een saxofoonspeler - stond op de eerste rij. Toen ik probeerde op mijn sax te spelen keek hij naar mij en schudde met zijn hoofd. (lacht lang) We voelden ons echt van ‘oh neen, dit is zo beschamend’. Maar we hebben nog een ander concert gehad dat nog erger was. Dat was in ’81. Wil je dat je vertel?
Ja, natuurlijk!
Goed. we werden verondersteld met een soort all-star band te spelen in de Peppermint Lounge in New York. Het was met Adele Bertei, Laura Kennedy van Bush Tetras en Pat Place. Voor de show gingen we naar het feestje van een Japanse groep, The Plastics. Daar waren een hoop gasten: de mensen van B-52's, Tina Weymouth, David Byrne… Zij zegden: ‘oh, de meisjes gaan optreden, laat ons gaan kijken!’ Ze kwamen dus allemaal naar de Peppermint Lounge. Adele was zo dronken dat ze op de grond moest gaan liggen. Gudrun en ik stonden vooraan bongo te spelen, (lacht) en ik denk dat Laura zelfs overgegeven heeft op het podium, of iets in dien aard. (lacht nog) Dat was nog beschamender dan de Tier 3. (lacht nog harder)
Fantastisch verhaal! (lacht) En dus verhuisde je daarna - in ’82 - naar New York.
Dat was in ’83.
En Malaria! bleef gewoon verder bestaan. Was het moeilijk om de groep in stand te houden met zo een grote afstand tussen jullie?
Ja, dat was moeilijk. We hebben samen nog een plaat gemaakt, en hebben dan het project voor onbepaalde tijd stilgezet. Ik denk dat het in ’84 was.
Ja, het einde was in ’84.
Het was eigenlijk geen slechte beslissing. In ’84 begon alles wat vreemd te worden. We waren hongerig, hadden genoeg gedaan. We leden onder het feit dat we altijd blut waren, en sommigen wilden commerciëler worden. De industrie had een veel grotere vinger in dit soort muziek. Mensen wilden commerciëler worden. Andere muzikanten besloten dan weer dat ze hier niet aan wilden deelnemen. Ze wilden hun liefde voor muziek niet verliezen omwille van commerciële zaken of de industrie, en verlieten liever de muziekwereld. Vanaf ’84 kwamen al deze vreemde groepen op die echt niets gemeen hadden met ons… Ik bedoel, het werd al eerder new wave genoemd, maar die groepen… Ik wil niet zeggen dat ze artificieel waren, maar ze hebben dat typisch jaren 80 geluid gecreëerd. Laat ons het zo zeggen.
Jullie zijn er dus even mee opgehouden, het was niet echt een split. Jullie kwamen met Malaria! terug in het begin van de jaren 90.
Ik had nog een andere groep in New York met verschillende mensen, allemaal uitwijkelingen uit Europa, zoals Barbara Gogan van The Passions en Sara Lee van Gang of Four. Ze waren allemaal naar New York gekomen in de vroege jaren 80. We hadden twee jaar lang een groep, en dan heb ik me een tijdje uit de muziek teruggetrokken.
Tot aan het begin van de jaren 90…
Ja. Ik leefde toen in Holland en de meisjes van Malaria! zijn me daar komen bezoeken. We hebben een 12-inch gemaakt die geproduced werd door Jim Thirlwell van Foetus. Daarna gingen we naar Berlijn en namen er een andere plaat op met Malaria! - ‘Cheerio!’ - dat best een leuke plaat is. Er staan een paar goede nummers op. Daarna zijn we weer uit elkaar gegaan.
Ik weet niet of ik elk project kan opnoemen waar je bij betrokken was. Ik ben op de hoogte van Autonervous en van je solo-cd ‘Queen of Noise’ uit 2009, waarvan de titel trouwens een verwijzing is naar iets dat John Peel destijds gezegd had.
Ja, hij had ons zijn ‘queens of noise’ genoemd met Mania D., en dus vond ik dat ik het recht had om mijn cd ‘Queen of Noise’ te noemen.
Wat ik opmerk over deze latere projecten - zowel je solo-cd als Autonervous - is dat ze steeds die vonk van waanzin behouden die Malaria! ook had. Ze zijn een beetje uit hetzelfde hout gesneden.
Hoe moet ik dit verwoorden? Ik was een deel van Malaria! en van Mania D. en dit album is ook een deel van mij, dus - en ik wil niet vreemd klinken - staat mijn hart of mijn muzikale identiteit er ook op. Ik ben er nog steeds en dit is wat ik ben.
Ben je momenteel aan nieuwe projecten aan het werken?
Ja. Ik zit hier thuis in mijn home studio, en ik werk al een tijdje aan nieuwe liederen. Ik wil een nieuwe plaat maken, mark ik werk heel heel traag. Ik hou ervan om hier te werken. Ik zit op het platteland, dicht bij de Middelandse zee. ’s Ochtends geef ik mijn planten water en ga ik zwemmen. Daarna zit ik in de studio. Ik heb oorspronkelijk klassieke gitaar geleerd, en ik was er best goed in. Maar in de punk tijden - met Mania D. en Malaria! - hadden we besloten om allemaal instrumenten te spelen waarin we geen onderwijs over hadden gehad, die we niet echt geleerd hadden, om de regels in de muziek te breken en zo. Onlangs heb ik mijn gitaar terug opgenomen, en ik moet zeggen dat ik er echt van geniet. Als ik aan een plaat begin, heb ik steeds een idee of een concept, maar eens ik eraan begin verandert dat toch helemaal. Het is een reis, en ik vraag me af waar die me naartoe zal leiden. In dat stadium zit ik nu. Als ik op het BIM festival kom spelen, begin september, hoop ik een paar van mijn nieuwe nummers voor te stellen.
Dat zou leuk zijn. Als ik je beschrijving hoor, kijk ik er al naar uit. We herinneren ons je optreden op het Gothic Festival in Waregem in 2010, net na de uitgave van ‘Queen of Noise’. Ik vond dat erg goed; Het was zeer minimalistisch en plezant chaotisch. Je was enkel vergezeld van een drumster, en dus wou ik weten of het op het festival iets gelijkaardigs zou zijn.
Ja, het zal een beetje hetzelfde zijn. Anderzijds zal ik een aantal covers brengen, dingen waar ik erg veel van hou, die me beïnvloed hebben of waar ik veel naar luisterde toen ik jong was. Eén ervan is ‘Caresse’ van Psychic TV. Ik heb het al geprobeerd. Het is niet gemakkelijk, maar het is zo mooi. Ik ben dus benieuwd, maar ik heb er vertrouwen in dat ik ook een paar nieuwe nummers kan brengen. En dan natuurlijk… Ze zeggen altijd ‘Bettina, ex-Malaria!’, maar ik zou liever hebben dat ze zeggen ‘Bettina van Malaria!’. Ik heb iemand die met me samenwerkt en die me advies geeft over de zakelijke aspecten. Hij zei iets interessant. Mijn nieuwe werk is mijn nieuw werk, maar het is leuk om dat in de context te plaatsen van wat ik eerder gedaan heb. Ik heb dus naar de oude Malaria!-nummers geluisterd en er een paar uitgekozen waar ik erg van hou. Ik heb ze geschreven. Ze zijn nog steeds een deel van mij. Het is niet zomaar de oude nummers spelen omdat mensen ze willen horen, maar omdat ik ze zelf erg graag speel.
Dan denk ik dat we kunnen uitkijken naar je optreden op het festival. Dank je voor dit geweldig interview.
Terwijl de oorlogsdrum weer volop dreunt tussen Noord- en Zuid-Korea - er zouden zelfs kogels gevuurd zijn naar de luidsprekers die propaganda over de grens sturen - treedt Laibach op in Pyongyang. Er is zelfs filmmateriaal van één van de optredens voorhanden, en het ziet ernaar uit dat Laibach nagelaten heeft om het publiek op te hitsen voor een nieuwe oorlog, en dit ondanks hits als 'Life is Live', 'The Final Countdown' en 'Across the Universe', naast natuurlijk de in Noord-Korea erg bekende nummers van The Sound of Music. Het publiek aanschouwde het optreden vrij passief, maar dat is blijkbaar gebruikelijk in dit land. 1500 mensen kwamen opdagen, waaronder 150 vreemdelingen: journalisten, diplomaten en toeristen. Teksten van de groep werden in het Koreaans geprojecteerd naast het podium. Het Noord-Koreaanse nieuwsagentschap meldde dat 'de uitvoerders de artistieke verdiensten van de groep goed weergaven met buitengewone zang, een rijke stem en een bekwame uitvoering' (inderdaad, aan dergelijke besprekingen kunnen wij met Dark Entries een puntje zuigen).
Wij - met Dark Entries - stellen voor dat luidsprekers aan beide kanten van de meest bewaakte grens ter wereld enkel nog Laibach-muziek uitzenden. Dit kan de verbroedering tussen de voormalige vijanden - en bij uitbreiding alle volkeren ter wereld - enkel ten goede komen!
U houdt nog steeds van de goede oude Type O Negative? U hebt zich misschien afgevraagd wat het resultaat zou zijn indien een schare new wave groepen uit allerhande stijlen - wave, neofolk, dark ambient, et cetera - hun nummers zouden herwerken in evenveel subgenres? Dan zal u vast in uw nopjes zijn met het initiatief van Darkitalia. Een schare Italiaanse groepen hebben zich een nummer van Type O Negative eigen gemaakt, en de resultaten zijn verwonderlijk en origineel. Een greep uit de deelnemende bands: Spiritual Front, The Stompcrash, Lia Fail en Furvus. Je kan de cd gratis beluisteren op abndcamp, alsook opladen voor een prijs die je zelf bepaalt.
Morgen en overmorgen speelt Laibach twee concerten in Noord-Korea. De beslissing van de groep om op te treden in de totalitaire staat heeft al veel inkt doen vloeien, van fans die hopen dat het optreden van Laibach tot de val van het regime leidt tot mensen die aanklagen dat het onverantwoord is om op te treden in een land dat bekend staat om zware schendingen van de mensenrechten. Laibach is de eerste westerse groep om in Noord-Korea te spelen. De optredens van Laibach vallen samen met de viering van bevrijdingsdag, want 70 jaar geleden eindigde de Japanse bezetting van Korea. Wie een enorm subversief optreden verwacht zal wellicht teleurgesteld zijn te horen dat Laibach er in de eerste plaats nummers uit The Sound Of Music zal vertolken. Maar ze zullen er ook een aantal Laibach-interpretaties van Noord-Koreaanse hymnes ter berde brengen. Eentje daarvan kan je hieronder beluisteren: We Will go To Mount Peaktu, een ode aan de hoogste Noord-Koreaanse berg.
Het begon allemaal toen Alexander Spreng - ook bekend als ASP - een packet stuurde naar de Duitse succesauteur Kai Meyer. Spreng had er een gewoonte van gemaakt om vijf exemplaren van elke nieuwe cd te sturen naar mensen die hem beïnvloed hadden bij het maken van de plaat. En zo ontving Meyer een exemplaar van 'Aus der tiefe' - naar mijn mening de beste ASP-cd - met wat uitleg van Spreng. Tot zijn eigen verbazing kreeg Spreng een antwoord van Meyer: "Teksten uit de gothic-scène brengen me zelden aan het lachen. Of om de verkeerde redenen. En dan kom jij en maakt me met één zin tot fan: 'Een storm waait uit de hellekloven, en wel uit narratieve gronden...' (Ein Sturm weht aus den Höllenschlünden, wohl aus narrativen Gründen...) Charme en dillema van een gans muziekgenre met vier woorden op punt gesteld. Bravo!" Het werd het begin van een hechte vriendschap tussen de twee kunstenaars. De twee gaven al meermaals gemeenschappelijke lezingen. Maar nu heeft ASP ook een kortverhaal van Meyer gebruikt als inspiratie voor een nieuwe cyclus: de 'Verfallen'-cyclus. Deze zal slechts uit twee afleveringen bestaan, en het eerste deel - Astoria - komt op 16 oktober uit. Veel weten we nog niet, maar het verhaal zou zich afspelen in het vervallen hotel Astoria in Leipzig, en de muziek zou elementen uit drone doom, chanson, klassieke filmmuziek en zowaar tango bevatten.
En de Fremder-cyclus dan, die nog maar aan twee en een halve afleveringen zat (de fantastische ep GeisErfahrer tellen we slecht als een halfje)? Die wordt na dit zijproject verdergezet. ASP's inspiratie dreigt nog niet droog te vallen.
30 april 1988. Een twintigtal goths spreken af in Café Heider in Potsdam om walpurgisnacht te vieren. Maar in plaats van 20 aanwezigen zijn zowat 150 goths uit heel de DDR - het toenmalige communistische Oost-Duitsland - en zelfs uit West-Berlijn toegestroomd in het cafeetje dat vooral bekend staat om zijn kleinkunstoptredens. Een opmerkelijke opkomst, want volledig door mond-tot-mond reclame verwezenlijkt, zonder hulp van internet of gsm’s. Bedoeling was om de nacht in de ruïnes van de Belvédère op de Pfingstberg te vieren, maar daar dacht de Oost-Duitse Volkspolizei anders over. Ze arresteerden het grootste deel van de opgekomen ‘Grufties’. Enkelen wisten zich in de bossen te verschansen en het heidense feest ging uiteindelijk met een vijftigtal goths door.
Wat heeft dit met het WGT in Leipzig te maken? Wel, de samenkomst in Potsdam wordt vaak beschouwd als de voorloper van het Wave-Gotik-Treffen. Het bewees immers dat er een grote scène was in de DDR die gemakkelijk gemobiliseerd kon worden. Als in 1992 - na de val van de muur en de hereniging van Duitsland - het eerste WGT plaatsvindt in Liepzig - intussen de officieuze hoofdstad van de beweging - kwamen zowaar 2000 goths af, opnieuw enkel door mond-tot-mond reclame. En zo ontwikkelde zich het grootste gothic-festival ter wereld, dat tegenwoordig zo’n 20.000 bezoekers per jaar ontvangt. Een vierde daarvan komt uit de omgeving van Leipzig, een groot deel uit Duitsland, maar landen als België en Nederland zijn ook goed vertegenwoordigt, en ja, er komen zelfs mensen uit de VS, Japan, Brazilië en andere exotische landen. Er gaan dit jaar niet minder dan 221 optredens door. Daarnaast kun je er nog fuiven, lezingen, tentoonstellingen en klassieke optredens bijwonen op niet minder dan 55 locaties over de hele stad.
En uiteraard zijn wij ook steeds van de partij. We hebben een hotelletje geboekt in Plagwitz, een voormalige industriële wijk die nu uitblinkt in creativiteit met kunstcentra, kraakpanden, muurschilderingen, alternatieve cafés en cinema’s. In één van die cinema’s vindt trouwens op de dag voor het WGT een voorstelling plaats van de neoklassieke groep Bacio di Tosca. De avond begint met een biografisch overzicht van het project, waarbij onder meer de clip ‘Einer Toten’ gespeeld wordt, opgenomen in de crypte van het Völkerschlachtdenkmal op het WGT 2008.
En daar knelt het schoentje. Sindsdien heeft het WGT ondanks herhaaldelijk aandringen geen aandacht meer besteedt aan Bacio di Tosca. Deze leggen zich daar niet bij neer en organiseren zelf hun evenement. Wie de groep een beetje kent weet dat het niet gewoon een optreden kan zijn. Neen, laat het maar een vertoning zijn van 'Nosferatu, eine Symphonie des Grauens', een stukje filmgeschiedenis door Friedrich Murnau uit 1922, magistraal begeleid op piano door Demian Ewig. Het tweede deel van de avond bestond uit een optreden van Bacio di Tosca zelf. Ik vond het spijtig dat ze niet van de aanwezigheid van een uitstekende pianist gebruik maakten om een paar nummers akoestisch te brengen, maar verder niets dan lof voor de prachtige composities en de zang van Dörthe Flemming.
Op de eerste dag… gothic rock
De officiële eerste dag vangt aan met het halen van onze armbandjes aan de Agra. Daar bevindt zich het kloppend hart van het festival en spelen de grootste namen. Het ligt echter een behoorlijk eindje van het stadscentrum. Gedurende de hele tocht zien we steeds meer extravagante goths opduiken, aan elke bushalte, in elke eetgelegeheid of gewoon op straat. Eens deze administratieve formaliteit geregeld is bewegen we ons naar het heidens dorp, op wandelafstand van de Agra. Het is de enige plek waar nu al muziek is en bovendien kun je er heerlijk (vegetarisch) eten. De middeleeuwse markt is nog uitgebreider dan de afgelopen jaren, en na het aanschaffen van de broodnoodzakelijke maliënkolders en ivoren drinkbekers vertrekken we richting Clara Zetkin Park, alwaar de Victoriaanse Picknick plaatsvindt. Wat ooit begon als een gezellig onderonsje van victoriaanse goths is intussen uit zijn voegen gesprongen. (In die mate dat de oorspronkelijke initiatiefneemster - onze landgenote Viona Illegems - een meer intiem evenement organiseert op een andere locatie.) Intussen bezoeken al meer dan duizend victorianen, steampunks en andere feeërische of monsterlijke creaturen de victoriaanse picknick. We genieten niet enkel van de fantastisch ogende deelnemers, maar ook van het optreden van de Duitse neoklassieke groep Diodati, die deze zonnige namiddag op deze prachtlocatie ten baat heeft genomen om een akoestische set te spelen.
We hunkerden al langer naar een flinke dosis gothic rock, en dan is de Felsenkeller - één van de 55 locaties - de juiste plaats. Deze is vandaag volledig aan dit subgenre gewijd. Sweet Ermengarde mag de aftrap geven en doet dat lekker hard met scherpe gitaren, dreunende drums en de sinistere grafstem van Kuba Achtelik. Het Duitse PostScriptum speelt niet echt gothic rock, maar heeft er soms wel iets van weg. Ze zijn geen uitschieter, maar zijn evenmin misplaatst op de affiche. De Fransen van Soror Dolorosa zijn wel uitschieters. Bij hen hoeft het niet altijd snel te gaan. Ook langzaam opbouwende en meeslepende nummers horen tot hun repertoire. Ik heb hun muziek ooit omschreven als een mengeling van woede en wanhoop, en ik zie nog steeds geen betere omschrijving. Een zeer intens optreden.
Two Witches is - anders dan de naam doet vermoeden - een groep met een mannelijke zanger. We kennen hen vooral als de oorspronkelijke groep van Anne Nurmi vooraleer ze lid werd van Lacrimosa. Ik herinner me dat ik destijds niet erg onder de indruk was van hun muziek. Maar nu hebben ze een nieuwe cd uit en is het misschien tijd voor een herkansing. Wel, de vrouwelijke leden lijken nog steeds eerder om hun uiterlijk aangeworven dan om hun muzikale prestaties en de muziek wordt strak gespeeld maar bulkt nog steeds van de cliché’s. Tot daar de herkansing. Dan kijken we nogmaals naar Nosferatu, maar deze keer naar de groep. Ze waren één van de vaandeldragers van de tweede golf Britse gothic rockers in de jaren 90. Het is het eerste optreden met hun nieuwe zangers: Tim Vic en Gonzo, een oudgediende van Love Like Blood. Tim Vic wil zich niet laten kennen en treedt op met een zonnebril, een klak en een baardje. Gonzos bijdrage blijft beperkt tot ‘Within The Realm Of A Dying Sun’, een oude hit van Love Like Blood die ook een tweede keer als bisnummer dienst kan doen aangezien de nieuwe groep - Gonzo maakt nog maar vier maanden deel uit van de groep - blijkbaar niet veel meer materiaal gerepeteerd heeft dan hier voorgesteld.
Op de tweede dag… deathrock en minimal wave
Concerten beginnen in Leipzig niet zo vroeg. Maar goed ook, want er valt veel meer te beleven dan enkel optredens. Op de Agra kun je bijvoorbeeld terecht om inkopen te doen op de gigantische markt. Of om extravagante goths te fotograferen, want daar lopen er heel wat van rond: deathrockers, cybers, steampunkers… En om een gezonde hap te verorberen. Want het festivaleten beperkt zich hier niet tot een friet met mayonaise of een hamburger. Neen, hier vind je pizza’s, Aziatische maaltijden, barbecue en heel wat vegetarische opties (groentepannetjes of de gerechten van Vegetarisch im Berlin). De drankjes lijken op het eerste zicht iets duurder, maar dat komt omdat je er steeds pand op betaalt, een som van twee euro die je netjes terugkrijgt als je je beker terugbrengt, en waarmee het festivalterrein erg proper blijft in vergelijking met wat we in België gewoon zijn.
De eerste groep die we vandaag aan het werk zien is Döppelgänger (in de Täubchenhal, een heel mooie zaal waar deathrockers thuis zijn). Ze zijn wellicht de bekendste deathrock/postpunk formatie uit Rusland, maar desalniettemin niet echt uitzonderlijk. Wie interesse heeft in Russische postpunk kan beter wat opzoeken van Kino of Notchnoi Prospect. En wie meer experimentele dingen zoekt doet een goede zaak met Theodor Bastard, Lamia Vox of Moon Far Away. De zanger van Ghost of Dawn, Duitse deathrockers, ziet er werkelijk indrukwekkend uit met zijn spiezige hanekam van minstens 40 cm hoog. Het optreden is niet enkel visueel aantrekkelijk. Ook muzikaal is het bijzonder sterk. Alhoewel Ghost of Dawn al sinds 1988 bestaat had ik nog niet van hen gehoord. Nu zal ik ze zeker nooit meer vergeten.
Deathrock, allemaal goed en wel, maar in Leipzig valt er nog veel meer te beleven. Minimal wave bijvoorbeeld, een genre dat al een paar jaar aan een steile opgang bezig is. In het Stadtbad kunnen we zien hoe de laatste lichting het ervan af brengt. En dat is indrukwekkend goed, zeker als we op het Franse duo Miniut Machine afgaan. Het concept is eenvoudig: melancholische en dansbare synths met daarbovenop vrouwelijke zang. Het resultaat is fantastisch. Automelodi stamt eveneneens uit Frankrijk en mikt op iets ritmischere nummers met melodische gitaar en mannelijke stem. Hoofdact is Agent Side Grinder uit Zweden, al was het maar omdat ze met zijn vijven zijn en een mix van electro en postpunk spelen. Ondanks de bezetting blijft het geluid minimaal. Het lijkt er soms op dat zanger Kristoffer Grip gewichtige dingen probeert te vertellen, maar ja, wie zal het zeggen… We begrijpen er alvast geen knijt van.
Op de derde dag… minimal wave en neoklassiek.
Met het bandje van het festival kun je ook gratis in verschillende musea terecht. En daar de optredens ook vandaag pas om 4-5 uur beginnen, lijkt ons dat een leuk alternatief. We kiezen voor het gerenomeerde museum voor beeldende kunst in Leipzig. Er loopt momenteel een tentoonstelling over Paul klee, een avant-garde schilder die verbonden was aan de Bauhaus (de kunststroming, niet de groep) en Der Blaue Reiter (opnieuw de kunststroming). Zijn werk werd door de nazi’s als ‘entartete kunst’ bestempeld en daardoor keerde de man terug naar zijn geboorteland Zwitserland. Er loopt ook nog een tentoonstelling van Klees geniale tijd- en landgenoot Max Klinger, naast een vaste kunstcollectie die van de Vlaamse meesters tot hedendaagse conceptuele kunst gaat.
Muzikaal gezien starten we in de Kuppelhalle, een vroegere communistische evenementshal dicht bij het Völkerschlachtdenkmal. Daar mag het Spaanse trio Ash Code de dans openen. Het WGT lijkt steeds een bekendere act als eerste te programmeren zodat het volk meteen komt opdagen. Nochtans is Ash Code nog maar twee jaar oud. De populariteit van het minimal wave genre en de draai die ze eraan geven om hun gevoelens van vervreemding en isolatie te uiten maakten hen op korte tijd erg populair. Maar eigenlijk verbreekt Ash Code de regels. Wie echt wil tellen in de minimal wave moet een duo zijn, zoals Schonwald uit Italië. Drumcomputer en synths zijn voorgeprogrammeerd, de zangeres speelt bas en de gitarist gitaar. Op die manier scheppen ze dromerige wave met een serieus jaren 80 gevoel. Of Keluar, al steken die erbovenuit omdat ze met iets ingewikkeldere ritmes experimenteren in een genre waar de meeste groepen zich tot een basis boem-tak-boem-tak beperken. En dan is er nog een troef van formaat: zangeres Alison Lewis die niet enkel een prachtverschijning is met een zalige warme stem, maar ook met dezelfde begeestering zingt als Anja Huwe van Xmal Deutschland destijds. Een overdonderend optreden.
Mijn vriendin waagt het om te zeggen dat al die wavegroepen toch erg gelijkaardig klinken. Tijd dus om het roer radicaal om te draaien. Gothic is immers meer dan bas-gitaar-drum of synth. De stadsschouwburg biedt bijvoorbeeld immer geraffineerde neoklassieke acts aan. Het Italiaanse Ashram bijvoorbeeld, die me erg doet denken aan landgenoten Corde Oblique, al is dit een trio waar virtuoze piano, viool en zang elkaar ontmoeten. Hoewel ze reeds sinds 1997 bestaan hebben ze nog maar twee platen uitgebracht. Maar momenteel werken ze aan een balletvoorstelling waardoor ze ook een paar balletdanseressen meegenomen hebben om het optreden visueel aantrekkelijker te maken. Wat op papier beter klonk dan live is Unto Ashes. Dit trio uit New York staat nochtans bekend om akoestische en darkwave uitvoeringen van zowel traditionele als eigen composities. Op hun laatste cd brengen ze covers van groepen als Sisters of Mercy, Covenant en Christian Death. Maar ze weten amper te begeesteren. De vele slaapliedjes missen hun doel niet, en wie niet indommelt verlaat tussen de liedjes door d de zaaall t… ter wiijlll… ... Hmmmm... Wat? Is het al gedaan? Tijd om ons bed op te zoeken.
Op de vierde dag… electro
De laatste dag beginnen we met een bezoek aan de gigantische gothic-markt aan de Agra. Bedoeling was om een uurtje uit te trekken om wat aankopen te doen. Maar u kent het wel: kleedje passen, nog eentje en nog eentje om dan uiteindelijk te beslissen en dan nog iets te moeten vinden dat erbij past. Daarna nog alle cd-standjes afgaan. We spenderen er uiteindelijk drie uur en meer geld dan we ons voorgenomen hadden. Niet dat we er spijt van hebben, want de uitzonderlijke keuze aan kledij, schoeisel, sieraden en cd’s vind je nergens anders. Aangezien we toch zo lang op de Agra zijn blijven plakken - en het heidens dorp door een miezerige regen minder aantrekkelijk geworden is - kijken we eens na wat de Agra-hal - de grootste concertzaal met een capaciteit van 5000 mensen - te bieden heeft.
Ik beslis om mijn vriendin te introduceren in de geneugten van de industrial-electro en onze favoriete electroredactrice eens flink jaloers te maken door naar Terrolokaust te gaan kijken. Ik verwachtte dat we al snel terug buiten zouden zijn, maar tot mijn verbazing is mijn vriendin danig onder de indruk van deze knappe en viriele jongemannen, die schriel afsteken tegen de nichterige goths die ze tot nu toe gezien heeft. U mag hier gerust uit afleiden dat Terrolokaust een groep is die het goed doet bij de vrouwtjes. En niet enkel bij hen, want ik zal eerlijk toegeven dat ook ik erg van het optreden genoten heb. Onze poging om daarna op tijd aan de stadsschouwburg te geraken om Die Kammer en QNTAL aan het werk te zien loopt op een sisser af. Als we toekomen staat er reeds een file voor de ingang en uit ervaring weten we dat het dan weinig zin heeft om aan te schuiven. Dus rijden we door tot de Moritzbastei, alwaar een aantal electrogroepjes spelen die zo slecht zijn dat ze niet eens het vermelden waard zijn.
We willen het WGT in schoonheid afsluiten en zoeken naar een alternatief. Diorama in de Felsenkeller? Daar hoeven we geen twee keer over na te denken. Zanger Torben heeft zijn ervaring als vriend en toetsenist van Diary of Dreams aange’Wendt’ om zijn eigen groep op fenomenale wijze naar de voorgrond van de darkwave-electro te stuwen. Zijn zwaarmoedige teksten en melodieën gaan gepaard met heel dansbare ritmes en zodoende zit de sfeer er vanaf het begin goed in. We krijgen zelfs een exclusief nummer uit de cd waar de groep momenteel aan werkt. Het optreden laat ons verbluft achter en we hunkeren nu reeds - eigenlijk al sinds vanochtend, alhoewel WGT 2015 toen nog aan de gang was - naar de volgende editie. Nog 362 dagen te gaan.
Fotos:
Diodati op de Victoriaanse picknick (Xavier Kruth)
Er worden in ons Belgenlandje best wel goede dingen gemaakt. Wat zeg ik, fantastische dingen zelfs. Want hoe wil je The Girl Who Cried Wolf anders omschrijven? Al vanaf de eerste keer dat ik dit schijfje in mijn speler stopte werd ik omvergeblazen, en dat is nu - na ettelijke draaibeurten - nog steeds het geval.
The Girl Who Cried Wolf komt uit Antwerpen, alwaar de leden al twee jaar naarstig samenwerken. Het bracht al een eerste ep ‘Ohm’ op en later de single ‘Norway’. Tijd dus voor een debuut-cd: ‘Ruins’, uit op ConSouling Sounds. De vermelding van dit zeer sympathieke label dat de groep heel wat gemeen heeft met Howlin’ Wolf, Chelsea Wolfe, Reignwolf, Wolf People, Oscar and the Wolf, Wolfmother, We are Wolves, Peter and the Wolf, Wolves in the Throne Room en Wolf Parade, zorgt eigenlijk enkel voor verwarring. Dan is de omschrijving trip-rock veel accurater.
Wie trip-rock zegt, denkt automatisch aan Portishead. Of aan Isbells, om iets dichter bij huis te blijven. De ritmes zijn doorgaans traag maar durven ook eens spetteren. De gitaren zijn scherp gedoseerd, om met weinig noten een maximaal effect teweeg te brengen. De bas is diep en elastisch, de stem van Heleen Destuyver hypnotiserend. Maar wat de groep waarlijk buitengewoon maakt, is de cello van Sofie Sweygers, die de nummers extra diepte en melancholie geeft.
Eigenlijk zouden zo veel mogelijk mensen kennis moeten maken met The Girl Who Cried Wolf, want dit is zo goed dat ze volgens mij snel het alternatieve wereldje kunnen overstijgen. Hoewel ik niet altijd hoog oploop met wat tegenwoordig als een ‘alternatieve jongerenzender’ moet doorgaan, wens ik ze toe dat ze regelmatig op Studio Brussel gedraaid mogen worden. En op andere plaatsen ook. En dat u de moeite doet om hier grondig naar te luisteren...
Er was eens een ver land, Ulakanakulot, waar de Beautiful People leefden. De Beautiful People spraken onder elkaar een vreemde taal, het Bau-dachöng. Ze gaven eigen namen aan de mensen en de dingen, en gaven aan de wereld een heel eigen interpretatie. Maar Ulakanakulot was een droomland, dat in schril contrast of zelfs conflict stond met de echte wereld. In de echte wereld waren de Beautiful People immers Virgin Prunes, freaks waarop de maatschappij neerkeek omdat ze niet binnen de gangbare normen vielen. De echte wereld wou blijkbaar niet inzien dat deze Virgin Prunes net de ware, zuivere schoonheid in zich hadden.
Begin jaren tachtig waren de Virgin Prunes één van de excentriekste groepen uit de avant-garde new-wave scène. Ze ontstonden uit dezelfde vriendengroep als U2. Hoewel de twee groepen goed bevriend waren en elkaar mutueel beïnvloedden, werden ze vaak tegen elkaar afgezet. Waar U2 de kant van de main-stream rock had gekozen en uiteindelijk een wereldwijd gevierde stadiongroep werd, kozen de Virgin Prunes resoluut voor een extreem experimenteel geluid en theatraal opgezette performances. Bovendien waren de Prunes ‘paganisten’ of heidenen, terwijl U2 binnen het christelijke denken bleef. Verschillende leden kwamen uit een vriendengroep die zich ‘Lypton Village’ noemde, een gemeenschap waarin de hele wereld bekeken werd vanuit de speciale kijk van de inwoners.
A New Form Of Beauty
De Virgin Prunes werden gevormd in 1977, toen de punkrevolutie nog volop woedde. De jaren 1977 tot 1980 spendeerden de Prunes aan het uitbouwen van hun live-reputatie. De extreme gothic-look, de vrouwenkleren, de verwrongen zang, de imitaties van spelende kinderen en dieren op het podium, het maakte allemaal deel uit van de act van Virgin Prunes. Ze besmeurden elkaar met slijk en bootsten zelfs een verkrachting na tijdens hun optredens. Het hoeft niet te verwonderen dat de Prunes-optredens vaak geweigerd werden en dat het publiek soms geshockeerd reageerde.
In 1980 begonnen ze te werken aan A New Form Of beauty, een ambitieus project dat echter nooit afgewerkt werd. Het wou een geïntegreerd kunstwerk zijn waarin verschillende media achtereenvolgend gebruikt werden: een single, een 10-inch LP, een 12-inch LP, een cassette, een tentoonstelling, een boek en een film. De laatste twee projecten zouden nooit het daglicht zien. De vier eerste delen werden later verzameld op een dubbele cd. Het geluid is ruw en experimenteel. Gitaar, bas en drum vormen ritmische en repetitieve patronen waarop de zangers Guggi, Gavin Friday en Dave-id Busaras hun stem wringen, nu eens als hoge kinderstemmen, dan weer theatraal en declamerend en later scherp krijsend in de zuiverste punktraditie.
Sandpaper Lullaby is een slaapliedje dat meesleept op een paar noten gitaar, piano en kinderstemmetjes. Come To Daddy is, net als Sweethome Under White Clouds, chaotisch en decadent van geluid. Daarna volgen nog verschillende heel experimentele nummers, helaas van wisselvallige kwaliteit. Het meest interessante is het vierde deel van A New Form of Beauty, dat oorspronkelijk pas in 1982 op cassette uitkwam, na het meesterwerk ‘If I Die, I Die’. Dat deel bestaat uit één enkel nummer – Din Glorious - van meer dan een half uur, samengesteld uit een geluidscollage van een optreden dat werd gegeven voor het vijfde deel, de tentoonstelling. Het geluid is wederom chaotisch en variëert van zwevende soundscapes naar hectische ritmische constructies. Op de vraag of Mute met de heruitgave van het Virgin Prunes oeuvre in 2004 geen uitverkoop aan het houden was, antwoordde Gavin Friday zelfverzekerd dat eender wie ‘Din Glorious’ uitbrengt niet aan het uitverkopen is. Hij heeft een punt.
Van de tentoonstelling en de video is videomateriaal voorhanden dat eerder al verwerkt werd in de video Sons Find devils (enkel op VHS verschenen, maar nog steeds audio op cd verkrijgbaar).
De eerste volwaardige plaat die de Prunes opnamen was ‘Hérésie’, en die maakte zijn naam volledig waar. Hij werd in 1982 in een minimum van tijd gecomponeerd en opgenomen. De eerste helft van de plaat bestaat uit geschifte geluidsmontages die nu weer atmosferisch zijn en dan weer een geluidsmuur van waanzin. Met wat verbeelding zou men kunnen denken aan soundscapes en industrial. Het folky ‘Down The Memory Lane’ vormt hierin een geslaagd intermezzo. De tweede helft van de CD bestaat uit live-opnames uit 1982. 'A New Form of Beauty' en 'Hérésie' vormen vooral een idée van hetgeen waartoe de Prunes in staat waren.
...If I Die I Die
‘If I die, I die’ zal wellicht het finale meesterwerk van de Prunes blijven. Het geluid van de plaat valt moeilijk onder woorden te brengen. Het klinkt alsof een groep jongeren besloten heeft om de muziek volledig opnieuw uit te vinden. Ze combineren de ‘Do It Yourself’-mentaliteit en de tegendraadsheid van de punk met de theatrale aanpak van Bowie. Centraal staat de verwrongen zang, maar ook de andere instrumenten (gitaar, drum, synth…) krijgen een ongebruikelijke behandeling. De plaat is muzikaler dan zijn voorgangers en omvat een breed spectrum aan geluiden en stijlen.
De oorspronkelijke plaat bestond uit een bruine en een blauwe zijde. De bruine zijde verwees naar de droomwereld van de Prunes. De atmosferische intro ‘Ulakanakulot’ - een verwijzing naar het land van de ‘Beautiful People’ - gaat over in het decadente ‘Decline and Fall’, dat handelt over de vlucht in de droom. ‘Bau-dachöng’ verwijst dan weer naar de taal die in Ulakanakulot gesproken wordt. De blauwe zijde handelt over de relatie van de Prunes met de realiteit. Vanzelfsprekend gaat het hier om een absurde, dolgedraaide realiteit waarin mensen hun ware aard verloochenen. (Tussen de twee oorspronkelijke zijden zijn op de heruitgave van 2004 twee extra nummers toegevoegd: ‘Dave-Id Is Dead’, dat aanvankelijk een b-zijde was, en ‘Fado’, een instrumenteel nummer.)
The Moon Looked Down And Laughed
‘The Moon Looked Down And Laughed’ was de laatste plaat van de Prunes (de live-cd ‘The Hidden Lie’, die zonder toestemming van de groep verscheen, niet te na gesproken). De plaat werd opgenomen toen de groep al uit elkaar aan het vallen was, en heeft lange barensweeën gekend. Daarom gaven de Prunes gedurende het opnameproces ook ‘Over The Rainbow’ uit, een bijzonder interessante verzameling van eerder onuitgegeven werk. Gavin Friday beschrijft ‘The Moon Looked Down And Laughed’ als een scheidingsplaat. Leden van het eerste uur Guggi (zang) en Dik (gitaar) hebben gedurende de opnames de groep verlaten. Wellicht waren de Prunes niet helemaal tevreden met het eindresultaat, want de heruitgave uit 2004 wijkt op verschillende wijzen af van het origineel. Zo werd teruggegrepen naar alternatieve opnames van sommige nummers die dateren van toen de groep nog volledig was, de tracklisting werd veranderd, er zijn nieuwe nummers toegevoegd en er werden zelfs een aantal songtitels gewijzigd. Friday verantwoordt deze veranderingen door te stellen dat hij een aantal nummers gewoon de oorspronkelijke titel of de oorspronkelijke uitvoering wou teruggeven.
‘The Moon Looked Down And Laughed’ is de springplank geweest naar het solowerk van Gavin Friday, vooral naar zijn eerste plaat ‘Each Man Kills the Thing He Loves’. Friday heeft deze soloplaat wel eens omschreven als een samenvatting van de dingen die hij niet kon doen met de Prunes. De cd bevat trouwens verschillende nummers die oorspronkelijk voor de Prunes geschreven waren. Ook op de live-cd ‘The Hidden Lie’ vindt men nog nummers van de Prunes die verder onuitgegeven zijn gebleven. Deze cd wordt door de voormalige Prunes echter verafschuwd als ‘het geluid van een groep die uit elkaar valt’, en valt nog moeilijk te vinden.
‘Er is geen enkele andere groep die doet wat zij doen. Wat ze net doen weet ik niet juist, maar er is zeker niemand anders die hetzelfde doet’, zo introduceerde een presentator een tv-optreden van de Prunes begin jaren tachtig. Meer dan dertig jaar na datum is dit nog steeds het geval.
‘Greatest hits’. Het is een wat ironische benaming voor het optreden van een groep die nooit een hit gescoord heeft, en ook nooit eentje zal scoren. ‘Mochten we enkel op de verkoopcijfers afgaan, dan zou het een heel kort optreden geworden zijn’, liet zanger Blixa Bargeld de dag na het optreden weten. Het zijn dan ook niet de ‘hits’, maar ‘the songs that hit us de most’ (de nummers die ons het meest aangeslagen hebben). Dat deze definitie misschien verschilt van wat de fans als de grootste schlagers beschouwen, was wel duidelijk. Geen plaats voor Sehnsucht, Yü-Gung, Seele Brennt, Feurio of Headcleaner. Het optreden was voornamelijk gewijd aan de nummers die onder de huidige incarnatie van de Neubauten geschreven werden, in het nieuwe millennium dus.
Het moeten nochtans boeiende jaren geweest zijn, de begindagen in 1980 waarin Blixa Bargeld en N.U. Unruh in duistere keldertjes en gaatjes in een brug lawaai begonnen te maken. F.M. Einheit van de Duitse punkgroep Abwärts vervoegde de groep voor de opnames van het debuut ‘Kollaps’ uit 1981, een album dat meer als een statement en een kaakslag aan de klassieke muziekindustrie klinkt. Als de groep op tournee vertrok kwam ook Abwärts-bassist Mark Chung erbij. Het vijftal zal gedurende de jaren 80 uitblinken in een tomeloze experimenteerdrift die het sublieme en buitengewoon duistere ‘Die Zeichnungen des Patienten O.T’ en het even geslaagde en misschien iets toegankelijkere ‘Halber Mensch’ voortbrengen. Opvolger ‘Fünf auf de nach oben offenen Richterskala’ beschouw ik persoonlijk als minder geslaagd.
Alles komt in een stroomversnelling met ‘Haus der Lüge’ uit 1989, een plaat die vaak als de beste van de Neubauten wordt beschouwd. Waar vroeger veel ruimte werd gelaten voor improvisatie en de nummers eerder skeletten waren waarop de verschillende groepsleden hun eigen ding mochten die - lees: erop los slaan - kregen die nu een vastere struktuur. Neem nu het titelnummer, dat als oudste nummer op het concert gespeeld werd (alsof de eerste negen jaar van geen tel waren). Het was één van de eerste nummers waarvan de tekst bestond voor de muziek. De tekst is dan ook geniaal en beschijft een gebouw - het gebouw van de mensheid - dat volledig uit leugens opgetrokken is: de blinden geloven wat ze zien, de doven wat ze horen, schriftgeleerden kunnen hun eigen schrift niet ontcijferen, en op het dak… woont god, maar die schiet zich uit wanhoop een kogel door het hoofd. Haus der Lüge betekende op lyrisch en muzikaal vlak een grote sprong voorwaarts.
Opvolger ‘Tabula Rasa’ laat even op zich wachten. Niet alleen houden de Neubauten zich in de tussentijd bezig met diverse theatervoorstellingen - iets waar ze wellicht meer geld mee verdienden dan met hun platen - ook kampte Bargeld met een schrijversblok. Maar tijd brengt raad en ‘Tabula Rasa’ werd eveneens een sublieme plaat. Het prachtige ‘Die Interimsliebenden’ - voorafgegaan door de sneer ‘ben je één van die jonge mensen die graag oude Neubauten hoort?’ - mag de plaat vertegenwoordigen, alweer een nummer waarvan de tekst voor de muziek bestond. Het werk voor een opvolger verloopt opnieuw uiterst traag, en bijgevolg verlaten twee belangrijke leden het schip. Mark Chung, die al jaren de financiën op zich nam en zijn kans zag om carrière te maken in de muziekindustrie, vertrok als eerste. F.M. Einheit hield het nog een tijdje vol, maar toen bleek dat de relatie tussen hem en Bargeld niet meer vlotte hield ook hij het voor bekeken. ‘Ende Neu’ wordt nog afgewerkt met de overgebleven drie leden en is een halfslachtige plaat met een paar steengoede maar ook een aantal zwakkere nummers, zoals The Garden dat de Greatest hits-avond mocht openen.
Het duurt tot 2001 vooraleer de groep terug op de voorgrond treedt. Jochen Arbeit en Rudolf Moser - beiden afkomstig uit de Duitse post-rock groep Die Haut - hebben de leegekomen plaatsen ingenomen. ‘Silence is sexy’ wordt door de kritieken de hemel in geprezen. ‘Die Befindlichkeit des Landes’ is zoals steeds een hoogtepunt, een nummer dat bedenkingen over de architectuur in Berlijn koppelt aan verwijzingen naar Walter Benjamin. Maar het meest merkwaardig zijn ‘Sonnenbarke’ en het laatste bisnummer ‘Total Eclipse of the Sun’, twee nummers die ontstaan waren als een experiment rond de zonsverduistering van 1999. Blixa Bargeld riep fans toen op om opnames te maken van wat gebeurde tijdens de eclips. Viel alles dan stil? Zouden de vogels werkelijk ophouden met zingen? Welke geluiden zijn dan nog waarneembaar? (Bargeld grapt erbij dat de groep de hele dag onderweg geweest is omwille van de electriciteitseclips in de luchthaven van Zaventem. 'Hoe is het mogelijk? Ik heb mijn oplader altijd bij me?’)
Einstürzende Neubauten moet één van de eerste groepen geweest zijn die een beroep deden op het concept van ‘crowdfunding’, door fans op te roepen om voor in ruil voor financiële steun ‘supporter’ te worden en toegang te krijgen tot een website waarbij ze alle repetities kunnen volgen, exclusieve optredens kunnen meemaken en archieven kunnen consulteren. Eens de volgende plaat af was - het alweer zeer sterke ‘Perpetuum Mobile’, een conceptplaat over verplaatsingen - kregen de supporters een exclusieve cd toegestuurd met alternatief materiaal. Dat de supporters ook nog eens naar de winkel moesten lopen om de originele cd te bemachtigen en zich daardoor bekocht voelden, werd achteraf door Blixa Bargeld aangeduid als ‘een fout’. Youme & Meyou, Dead Friends (Around The Corner) en het eerste bisnummer Ein leichtes leises Säuseln mogen de cd vertegenwoordigen.
Het supportersprogramma wordt verdergezet, en deze keer hebben de supporters recht op de exclucieve en prachtige cd ‘Grundtück’, dat niet in de handel verkrijgbaar is. Hier werd begrijpelijkerwijs niet uit gespeeld op dit 'Greatest Hits'-optreden. (Achteraf zouden verschillende ‘exclusieve’ nummers wel het licht zien op de dvd ‘Palast der Republik’ en op de verzamelaar ‘Strategies Against Architecture IV’, waardoor sommige supporters zich alweer bekocht voelden, maar goed.) In de derde fase van het supportersprogramma wordt weer een cd op de voor iedereen toegankelijke markt gebracht: ‘Alles Wieder Offen’, dat opgebouwd is rond ee uitgebreid terugblikken op het oeuvre van de groep. De supporters kregen dezelfde cd met alternatieve en vooral langere versies. Ook deze cd is goed vertegenwoordigd met Susej, het heerlijk uitgetrekte Unvollständigkeit, het prachtige Nagorny Karabach en vooral Von Wegen, dat met extracten uit Halber Mensch en Sehnsucht misschien enig soelaas bracht aan de ‘jonge’ mensen die oude Neubauten wilden horen. (In werkelijkheid waren er geen jonge mensen in de zaal aanwezig, maar swat.)
Na ‘Alles Wieder Offen’ werd het even stil rond de groep. Ze namen een pauze en er waren geruchten dat dit het einde was. In 2010 vierden ze echter hun 30ste verjaardag in de AB. Ondergetekende was erbij en heeft zelfs het optreden van 25 jaar Neubauten besproken. En ja, de set van vanavond verschilde maar weinig van het optreden van vijf jaar geleden (al hebben ze toen volgens mij meer gespeeld). Logisch ook, want sindsdien hebben ze slechts één cd uitgebracht - Lament - en dat is voer voor het optreden van morgen. Verschillend was wel dat ze toen een tweede dag toevoegden waar meer zeldzaam materiaal gespeeld werd, en daar hoorden we toen wel wat oudere dingen. Ook toen hoorden we mensen klagen dat de oudere nummers niet aan bod kwamen, en ook toen vonden we het desalniettemin een uitstekend optreden. In 2005 daarentegen, de viering van 25 jaar Neubauten, had de groep via internet aan de fans gevraagd welke nummers ze wilden horen en daaruit een setlist opgemaakt. Een goed idee voor het volgende jubileum, misschien?
Setlist: The Garden / Nagorny Karabach / Die Interimsliebenden / Dead Friends (Around the Corner) / Unvollständigkeit / Youme & Meyou / Haus der Lüge / Die Befindlichkeit des Landes / Sonnenbarke / Von Wegen / Sabrina / Susej
Bis 1: Ein Leichtes Leises Säuseln / Redukt / Alles
