Lacrimosa brengt voor zijn twintigjarig bestaan een dubbel-cd uit met onuitgegeven nummers. In een mededeling beantwoordde Tilo Wolff op de vraag waarom ze geen 'Best Of' uitbrengen. ‘Een Best Of is voor mensen die een groep amper kennen en met een verzameling hits overtuigd moeten worden. ... Voor de twintigste verjaardag willen wij geen plaat maken voor diegenen die nooit in Lacrimosa geïnteresseerd waren, maar hebben we een cd gemaakt voor diegenen aan wie we het jubileum te danken hebben: jullie, ons publiek.’
Een cd met onuitgegeven nummers uitbrengen, is soms een riskante onderneming. Er zijn vaak goede redenen waarom bepaalde nummers de uiteindelijke cd’s niet halen. Bovendien liet Tilo Wolff in het verleden al weten dat er eigenlijk weinig onuitgegeven nummers bestaan. Lacrimosa brengt bijna alles wat ze opnemen uit. Wat niet op de officiële cd komt, vond vaak een plaats op de b-zijde van een single.
Om maar te zeggen: hoewel ik steeds uitkijk naar een nieuwe Lacrimosa, waren de verwachtingen hier niet zo hooggespannen. Alhoewel, de cd heeft het grote voordeel dat het een overzicht geeft van de hele carrière van de groep, van de pikzwarte begindagen van ‘Angst’ tot op vandaag. Moeten we dit opvatten als een samenvatting? Werpt de cd een nieuw licht op de loopbaan van Lacrimosa? Bestaat de cd uit meer dan een verzameling afgekeurde liedjes? Zouden er nog verborgen pareltjes in te vinden zijn? Laat ons even luisteren.
De eerste cd begint met de opnames van de eerste cassette ‘Clamor’, die in 1990 op 100 exemplaren uitgegeven werd en sindsdien onvindbaar is. Er stonden twee nummers op die een paar maanden later ook op het debuut Angst verschenen: Seele in Not en Requiem. Heel wat fans hunkerden ernaar om deze oerversies te horen, en nu ze eindelijk op cd uitgebracht zijn kunnen we met zekerheid zeggen: ze verschillen eigenlijk niet zo veel van de nummers die we al jaren kennen, zij het dat deze versies iets korter zijn.
De notities die Tilo Wolff in het boekje geschreven heeft over elk nummer laten een licht schijnen over het ontstaan van elk nummer en de evolutie van Lacrimosa. Seele in Not zag het licht toen Tilo Wolff op een zomerdag met een zelfgeschreven tekst aan het klavier van zijn ouders plaatsnam, zonder echt piano te kunnen spelen. Nadat hij op die manier ook Requiem geschreven had, begon hij echter te twijfelen of hij zijn grens niet bereikt had en of hij nog verder muziek kon schrijven. Een twijfel die gelukkig snel verdween.
Met Seelenübertritt krijgen we nog een onuitgegeven nummer uit de begindagen. Hoewel de pikzwarte monotonie van het nummer een zekere charme heeft – Tilo Wolff noemde het nummer ook ‘Requiem II’ – moet ik toch zeggen dat het weinig om het lijf heeft. Wie nog steeds elke avond Angst in zijn cd-speler laat draaien, zal zich eraan verlekkeren. De anderen zullen wellicht snel leren om dit nummer over te slaan.
Schuld und Sühne heeft meer te bieden. Lacrimosa waagt zich hier zowaar aan experimentele electro-noise. Het is begrijpelijk dat dit nummer nooit op een officiële cd terechtgekomen is omwille van de buitengewone stijl, maar ik kan het wel smaken.
Dreht Euch is een instrumentaal nummer dat met 2 minuten 14 seconden wellicht het kortste Lacrimosa-nummer ooit is. Het is een oefening in melancholische kermismuziek die erg aantrekkelijk klinkt, maar wellicht nog niet voldoende afgewerkt was. Mocht dat wel gebeurd zijn, dan had het niet misstaan op Einsamkeit, de tweede plaat van Lacrimosa. Dem Ende entgegen werd opgenomen ten tijde van opvolger Satura, maar zou wel degelijk misstaan hebben op deze prachtplaat.
Na Satura heeft Wolff wederom het gevoel dat hij in een bepaalde richting al het mogelijke heeft verwezenlijkt. Hij neemt een eerste versie van Schakal, ondertussen met Anne Nurmi als vrouwelijke stem, die hem een hint geeft van de richting die hij verder uit kan. Op basis daarvan werkt hij het idee uit om gothic metal te combineren met symfonische arrangementen. Een beslissing die aanvankelijk erg omstreden was, maar die Lacrimosa op onvoorspelbare wijze tot de meest succesvolle gothicgroep van zijn generatie zou maken.
Uit deze periode stamt ook de oerversie van Vermächtnis der Sonne, dat erg anders klinkt als de uiteindelijke cd-versie en eveneens erg goed is. Om de eerste cd van Schattenspiel af te sluiten krijgen we nog een versie van Copycat met symfonisch orkest, die de groep op het laatste ogenblik nog aan de compilatie heeft toegevoegd. Het valt op dat we voor de periode van 1994 tot 2003 geen nieuwe nummers voorgeschoteld krijgen, maar enkel nieuwe versies van reeds bekende stukken. De keuze om de eerste cd te concentreren op het begin van de jaren ’90 en de tweede vanaf 2002 te laten lopen, geeft wel een zekere homogeniteit aan elke cd.
De tweede cd vangt aan met Ein Hauch von Menschlichkeit, met meer elektronica maar uiteindelijk niet zo ver verwijderd van het nummer waar we sowieso al erg van hielden. Van dan af krijgen we enkel originele nummers. 'Morgen' is een leuk stuk met een sobere begeleiding van akoestische gitaar en klavier. Ik was bang om bij Schönheit straft jedes Gefühl een variatie te krijgen op The Road To Pain, maar eigenlijk is dit best een goed nummer. Het bevat veel variatie, een sterke opbouw naar een climax en degelijke arrangementen. Ein Fest für die Verlorenen is dan weer een nummer waarvan je begrijpt dat het de officiële cd niet gehaald heeft.
Dan volgt volgens mij het beste deel van de compilatie: Mantiquor, Der Verlust en Déjà vu zijn drie nummers die de poppy kant van Lacrimosa tonen en hier allemaal op hun plaats zijn. Het zou me niet verwonderen mocht Lacrimosa bij hun komende optredens – onder meer op het Wave-Gotik-Treffen in Leipzig – uit deze nummers putten. De tweede cd van Schattenspiel sluit af met twee nieuwe composities. Al is ‘compositie’ wel een groot woord voor Sellador, een nummer dat bestaat uit het ad infinitum herhalen van één zin op twee akkoorden begeleiding. Hier rijst bij mij vooral de vraag: heeft Tilo Wolff werkelijk een klassiek orkest laten samenkomen om dit in te spelen? Ohne Dich ist Alles Nichts is een liefdeslied in de klassieke Lacrimosa-stijl, een mix van gitaren en orkest dat goed overeind blijft maar niet tot het beste hoort wat ze gemaakt hebben.
Afsluitend kan ik stellen dat deze cd voor de Lacrimosa-fans best een leuke aanvulling is op hun verzameling. Het onthult een paar nummers die echt de moeite zijn. Andere nummers mogen dan van mindere kwaliteit zijn, maar bieden een nieuw zicht op de evolutie van de groep. Wie daarentegen nog niet alle klassiekers in huis heeft – zoals er zijn: Satura, Elodia, Echos, Lichtgestalt, Einsamkeit en minstens één van de live-cd’s – heeft hier weinig te zoeken en kan zich beter eerst de originele cd’s aanschaffen.
Een cd met onuitgegeven nummers uitbrengen, is soms een riskante onderneming. Er zijn vaak goede redenen waarom bepaalde nummers de uiteindelijke cd’s niet halen. Bovendien liet Tilo Wolff in het verleden al weten dat er eigenlijk weinig onuitgegeven nummers bestaan. Lacrimosa brengt bijna alles wat ze opnemen uit. Wat niet op de officiële cd komt, vond vaak een plaats op de b-zijde van een single.
Om maar te zeggen: hoewel ik steeds uitkijk naar een nieuwe Lacrimosa, waren de verwachtingen hier niet zo hooggespannen. Alhoewel, de cd heeft het grote voordeel dat het een overzicht geeft van de hele carrière van de groep, van de pikzwarte begindagen van ‘Angst’ tot op vandaag. Moeten we dit opvatten als een samenvatting? Werpt de cd een nieuw licht op de loopbaan van Lacrimosa? Bestaat de cd uit meer dan een verzameling afgekeurde liedjes? Zouden er nog verborgen pareltjes in te vinden zijn? Laat ons even luisteren.
De eerste cd begint met de opnames van de eerste cassette ‘Clamor’, die in 1990 op 100 exemplaren uitgegeven werd en sindsdien onvindbaar is. Er stonden twee nummers op die een paar maanden later ook op het debuut Angst verschenen: Seele in Not en Requiem. Heel wat fans hunkerden ernaar om deze oerversies te horen, en nu ze eindelijk op cd uitgebracht zijn kunnen we met zekerheid zeggen: ze verschillen eigenlijk niet zo veel van de nummers die we al jaren kennen, zij het dat deze versies iets korter zijn.
De notities die Tilo Wolff in het boekje geschreven heeft over elk nummer laten een licht schijnen over het ontstaan van elk nummer en de evolutie van Lacrimosa. Seele in Not zag het licht toen Tilo Wolff op een zomerdag met een zelfgeschreven tekst aan het klavier van zijn ouders plaatsnam, zonder echt piano te kunnen spelen. Nadat hij op die manier ook Requiem geschreven had, begon hij echter te twijfelen of hij zijn grens niet bereikt had en of hij nog verder muziek kon schrijven. Een twijfel die gelukkig snel verdween.
Met Seelenübertritt krijgen we nog een onuitgegeven nummer uit de begindagen. Hoewel de pikzwarte monotonie van het nummer een zekere charme heeft – Tilo Wolff noemde het nummer ook ‘Requiem II’ – moet ik toch zeggen dat het weinig om het lijf heeft. Wie nog steeds elke avond Angst in zijn cd-speler laat draaien, zal zich eraan verlekkeren. De anderen zullen wellicht snel leren om dit nummer over te slaan.
Schuld und Sühne heeft meer te bieden. Lacrimosa waagt zich hier zowaar aan experimentele electro-noise. Het is begrijpelijk dat dit nummer nooit op een officiële cd terechtgekomen is omwille van de buitengewone stijl, maar ik kan het wel smaken.
Dreht Euch is een instrumentaal nummer dat met 2 minuten 14 seconden wellicht het kortste Lacrimosa-nummer ooit is. Het is een oefening in melancholische kermismuziek die erg aantrekkelijk klinkt, maar wellicht nog niet voldoende afgewerkt was. Mocht dat wel gebeurd zijn, dan had het niet misstaan op Einsamkeit, de tweede plaat van Lacrimosa. Dem Ende entgegen werd opgenomen ten tijde van opvolger Satura, maar zou wel degelijk misstaan hebben op deze prachtplaat.
Na Satura heeft Wolff wederom het gevoel dat hij in een bepaalde richting al het mogelijke heeft verwezenlijkt. Hij neemt een eerste versie van Schakal, ondertussen met Anne Nurmi als vrouwelijke stem, die hem een hint geeft van de richting die hij verder uit kan. Op basis daarvan werkt hij het idee uit om gothic metal te combineren met symfonische arrangementen. Een beslissing die aanvankelijk erg omstreden was, maar die Lacrimosa op onvoorspelbare wijze tot de meest succesvolle gothicgroep van zijn generatie zou maken.
Uit deze periode stamt ook de oerversie van Vermächtnis der Sonne, dat erg anders klinkt als de uiteindelijke cd-versie en eveneens erg goed is. Om de eerste cd van Schattenspiel af te sluiten krijgen we nog een versie van Copycat met symfonisch orkest, die de groep op het laatste ogenblik nog aan de compilatie heeft toegevoegd. Het valt op dat we voor de periode van 1994 tot 2003 geen nieuwe nummers voorgeschoteld krijgen, maar enkel nieuwe versies van reeds bekende stukken. De keuze om de eerste cd te concentreren op het begin van de jaren ’90 en de tweede vanaf 2002 te laten lopen, geeft wel een zekere homogeniteit aan elke cd.
De tweede cd vangt aan met Ein Hauch von Menschlichkeit, met meer elektronica maar uiteindelijk niet zo ver verwijderd van het nummer waar we sowieso al erg van hielden. Van dan af krijgen we enkel originele nummers. 'Morgen' is een leuk stuk met een sobere begeleiding van akoestische gitaar en klavier. Ik was bang om bij Schönheit straft jedes Gefühl een variatie te krijgen op The Road To Pain, maar eigenlijk is dit best een goed nummer. Het bevat veel variatie, een sterke opbouw naar een climax en degelijke arrangementen. Ein Fest für die Verlorenen is dan weer een nummer waarvan je begrijpt dat het de officiële cd niet gehaald heeft.
Dan volgt volgens mij het beste deel van de compilatie: Mantiquor, Der Verlust en Déjà vu zijn drie nummers die de poppy kant van Lacrimosa tonen en hier allemaal op hun plaats zijn. Het zou me niet verwonderen mocht Lacrimosa bij hun komende optredens – onder meer op het Wave-Gotik-Treffen in Leipzig – uit deze nummers putten. De tweede cd van Schattenspiel sluit af met twee nieuwe composities. Al is ‘compositie’ wel een groot woord voor Sellador, een nummer dat bestaat uit het ad infinitum herhalen van één zin op twee akkoorden begeleiding. Hier rijst bij mij vooral de vraag: heeft Tilo Wolff werkelijk een klassiek orkest laten samenkomen om dit in te spelen? Ohne Dich ist Alles Nichts is een liefdeslied in de klassieke Lacrimosa-stijl, een mix van gitaren en orkest dat goed overeind blijft maar niet tot het beste hoort wat ze gemaakt hebben.
Afsluitend kan ik stellen dat deze cd voor de Lacrimosa-fans best een leuke aanvulling is op hun verzameling. Het onthult een paar nummers die echt de moeite zijn. Andere nummers mogen dan van mindere kwaliteit zijn, maar bieden een nieuw zicht op de evolutie van de groep. Wie daarentegen nog niet alle klassiekers in huis heeft – zoals er zijn: Satura, Elodia, Echos, Lichtgestalt, Einsamkeit en minstens één van de live-cd’s – heeft hier weinig te zoeken en kan zich beter eerst de originele cd’s aanschaffen.
