dinsdag, april 12, 2016

David Bowie: ★ (Blackstar)

Nu we de dood van David Bowie al enigszins hebben verteerd, kunnen we misschien met wat meer objectiviteit terugkijken op ★ oftewel Blackstar, de laatste cd uit Bowies oeuvre. Uiteraard is dit werk nauw gelinkt aan zijn aftakelende gezondheid en aan zijn dood. Want hij wist dat het er onvermijdelijk zat aan te komen, ook al bleef hij tijdens de opnames praten over een volgende plaat. Pas twee maanden voor het uitkomen van ★ wist Bowie dat zijn ziekte terminaal was.

Dat hij twee dagen na de uitgave - tevens de dag van zijn 69ste verjaardag - stierf, is mogelijk geen volledig toeval, want uit studies bleek eerder al dat stervende mensen zich soms mentaal instellen om nog een laatste belangrijke gebeurtenis mee te maken en dan te sterven. Al is dat natuurlijk slechts een hypothese. Alle getuigenissen zijn evenwel formeel: zijn laatste maanden waren erg creatief en intensief, en hoewel hij duidelijk leed onder zijn ziekte, was hij nog steeds scherp van geest.

In de lente van 2014 ging Bowie incognito kijken naar een experimentele jazzgroep onder leiding van Donny McCaslin. Hij zette zich zwijgend aan een tafeltje bij het podium en verliet wat later de zaal. Tien dagen later kreeg McCaslin een mailtje dat hij en zijn drummer Mark Guiliana uitgenodigd waren om met Bowie samen te werken. Ze namen samen een jazzy versie op van ‘Sue (Or in a Season of Crime)’, een nummer dat al eerder verscheen op een Bowie verzamelaar (en ook op deze ★ staat).

In het midden van 2014 werd de hele groep rond McCaslin geconvoceerd om mee te werken aan ★, samen met de legendarische Tony Visconty, de producer van Bowies beste werken. En dan verdween Bowie van de radar. Voor vijf maanden. Zonder enige uitleg. Dan werd het pas menens. Vanaf januari trekt de hele bende de studio in. Bowie vocht op dat moment reeds 6 maanden tegen kanker.

Omwille van Bowies gezondheid moest alles in de nabijheid van zijn appartement in Manhattan gebeuren. Het theater waar hij aan ‘Lazarus’ werkte bevond zich op vijf minuten. De Magic Shop-studio waar ★ opgenomen werd, bevond zich nog dichter. De sessies duurden van 11 tot 16 uur, het maximum dat Bowie aankon, en soms kon Bowie helemaal niet komen opdagen.

Het uitgesproken doel was om klassieke rock-n-roll te vermijden. Alhoewel er prominente jazzmuzikanten aanwezig waren, werd het ook geen jazz-cd, maar een mengeling van krautrock, trip-hop, pop en jazz, dat bij momenten herrinert aan het spectaculaire ‘Low’ uit de jaren 70, maar ook aan het prachtige ‘Heathen’ van een tiental jaar geleden. De toetsen van Jason Lindner - iemand die met een vintage toetsenbord en handmatig samengestelde effecten speelde - kregen een prominente rol om dat indrukwekkend geluid te bereiken.

Het meest indrukwekkend is wellicht opener en titelnummer ★, dat bijna 10 minuten duurt. De oorspronkelijke versie duurde zelfs meer dan 11 minuten, maar werd ingekort omdat iTunes zo’n lange nummers niet als single wil verkopen. ‘Lazarus’ is een nummer dat duidelijk verwijst naar de naderende dood van Bowie. Het werd ook geschreven nadat hij in november 2014 gediagnosticeerd was met kanker. Een soort testament, als het ware.

Van de twee genoemde nummers werden ook video’s gemaakt. Bowie was snel duidelijk tegenover regisseur Johan Renck: hij was erg ziek en wist niet zeker of hij het zo lang zou trekken. Mogelijk moest Renck op zoek naar een plaatsvervanger om de video te draaien. Er werd telkens een dag vrijgemaakt - respectievelijk in september en november - waarop Bowie 5 uur lang gefilmd kon worden. Renck schiep het personage Button Eyes (knopenogen) voor de video’s, die bol van de religieuze en occulte verwijzingen staan.

Deze twee nummers zijn wellicht al gekend door iedereen, maar ik kan jullie verzekeren dat heel de cd van hetzelfde kaliber is. Alles is in een gelijkaardige sfeer opgenomen en hoewel elk nummer op zichzelf staat - en zelfs een hoogtepunt is - overstijgt de cd als geheel de som van de individuele liedjes. Weliswaar met slechts 7 nummers en iets meer dan 40 minuten muziek, maar er zijn klassieke platen die korter zijn. We mogen het dus probleemloos beschouwen als een nieuw - en laatste - meesterwerk van Bowie.

Artistiek is dit een sublieme plaat, één van de besten die hij na zijn klassiekers uit de jaren 70 gemaakt heeft. Maar uiteindelijk valt ★ moeilijk los te koppelen van de dood van Bowie. Meer zelfs: de hele context maakt het nog specialer en aangrijpender. Bowie heeft van zijn dood een stuk kunst gemaakt, en ★ is daar het meest tastbare bewijs van. Een prachtige afsluiter van een prachtige carrière…



Geen opmerkingen: