‘Greatest hits’. Het is een wat ironische benaming voor het optreden van een groep die nooit een hit gescoord heeft, en ook nooit eentje zal scoren. ‘Mochten we enkel op de verkoopcijfers afgaan, dan zou het een heel kort optreden geworden zijn’, liet zanger Blixa Bargeld de dag na het optreden weten. Het zijn dan ook niet de ‘hits’, maar ‘the songs that hit us de most’ (de nummers die ons het meest aangeslagen hebben). Dat deze definitie misschien verschilt van wat de fans als de grootste schlagers beschouwen, was wel duidelijk. Geen plaats voor Sehnsucht, Yü-Gung, Seele Brennt, Feurio of Headcleaner. Het optreden was voornamelijk gewijd aan de nummers die onder de huidige incarnatie van de Neubauten geschreven werden, in het nieuwe millennium dus.
Het moeten nochtans boeiende jaren geweest zijn, de begindagen in 1980 waarin Blixa Bargeld en N.U. Unruh in duistere keldertjes en gaatjes in een brug lawaai begonnen te maken. F.M. Einheit van de Duitse punkgroep Abwärts vervoegde de groep voor de opnames van het debuut ‘Kollaps’ uit 1981, een album dat meer als een statement en een kaakslag aan de klassieke muziekindustrie klinkt. Als de groep op tournee vertrok kwam ook Abwärts-bassist Mark Chung erbij. Het vijftal zal gedurende de jaren 80 uitblinken in een tomeloze experimenteerdrift die het sublieme en buitengewoon duistere ‘Die Zeichnungen des Patienten O.T’ en het even geslaagde en misschien iets toegankelijkere ‘Halber Mensch’ voortbrengen. Opvolger ‘Fünf auf de nach oben offenen Richterskala’ beschouw ik persoonlijk als minder geslaagd.
Alles komt in een stroomversnelling met ‘Haus der Lüge’ uit 1989, een plaat die vaak als de beste van de Neubauten wordt beschouwd. Waar vroeger veel ruimte werd gelaten voor improvisatie en de nummers eerder skeletten waren waarop de verschillende groepsleden hun eigen ding mochten die - lees: erop los slaan - kregen die nu een vastere struktuur. Neem nu het titelnummer, dat als oudste nummer op het concert gespeeld werd (alsof de eerste negen jaar van geen tel waren). Het was één van de eerste nummers waarvan de tekst bestond voor de muziek. De tekst is dan ook geniaal en beschijft een gebouw - het gebouw van de mensheid - dat volledig uit leugens opgetrokken is: de blinden geloven wat ze zien, de doven wat ze horen, schriftgeleerden kunnen hun eigen schrift niet ontcijferen, en op het dak… woont god, maar die schiet zich uit wanhoop een kogel door het hoofd. Haus der Lüge betekende op lyrisch en muzikaal vlak een grote sprong voorwaarts.
Opvolger ‘Tabula Rasa’ laat even op zich wachten. Niet alleen houden de Neubauten zich in de tussentijd bezig met diverse theatervoorstellingen - iets waar ze wellicht meer geld mee verdienden dan met hun platen - ook kampte Bargeld met een schrijversblok. Maar tijd brengt raad en ‘Tabula Rasa’ werd eveneens een sublieme plaat. Het prachtige ‘Die Interimsliebenden’ - voorafgegaan door de sneer ‘ben je één van die jonge mensen die graag oude Neubauten hoort?’ - mag de plaat vertegenwoordigen, alweer een nummer waarvan de tekst voor de muziek bestond. Het werk voor een opvolger verloopt opnieuw uiterst traag, en bijgevolg verlaten twee belangrijke leden het schip. Mark Chung, die al jaren de financiën op zich nam en zijn kans zag om carrière te maken in de muziekindustrie, vertrok als eerste. F.M. Einheit hield het nog een tijdje vol, maar toen bleek dat de relatie tussen hem en Bargeld niet meer vlotte hield ook hij het voor bekeken. ‘Ende Neu’ wordt nog afgewerkt met de overgebleven drie leden en is een halfslachtige plaat met een paar steengoede maar ook een aantal zwakkere nummers, zoals The Garden dat de Greatest hits-avond mocht openen.
Het duurt tot 2001 vooraleer de groep terug op de voorgrond treedt. Jochen Arbeit en Rudolf Moser - beiden afkomstig uit de Duitse post-rock groep Die Haut - hebben de leegekomen plaatsen ingenomen. ‘Silence is sexy’ wordt door de kritieken de hemel in geprezen. ‘Die Befindlichkeit des Landes’ is zoals steeds een hoogtepunt, een nummer dat bedenkingen over de architectuur in Berlijn koppelt aan verwijzingen naar Walter Benjamin. Maar het meest merkwaardig zijn ‘Sonnenbarke’ en het laatste bisnummer ‘Total Eclipse of the Sun’, twee nummers die ontstaan waren als een experiment rond de zonsverduistering van 1999. Blixa Bargeld riep fans toen op om opnames te maken van wat gebeurde tijdens de eclips. Viel alles dan stil? Zouden de vogels werkelijk ophouden met zingen? Welke geluiden zijn dan nog waarneembaar? (Bargeld grapt erbij dat de groep de hele dag onderweg geweest is omwille van de electriciteitseclips in de luchthaven van Zaventem. 'Hoe is het mogelijk? Ik heb mijn oplader altijd bij me?’)
Einstürzende Neubauten moet één van de eerste groepen geweest zijn die een beroep deden op het concept van ‘crowdfunding’, door fans op te roepen om voor in ruil voor financiële steun ‘supporter’ te worden en toegang te krijgen tot een website waarbij ze alle repetities kunnen volgen, exclusieve optredens kunnen meemaken en archieven kunnen consulteren. Eens de volgende plaat af was - het alweer zeer sterke ‘Perpetuum Mobile’, een conceptplaat over verplaatsingen - kregen de supporters een exclusieve cd toegestuurd met alternatief materiaal. Dat de supporters ook nog eens naar de winkel moesten lopen om de originele cd te bemachtigen en zich daardoor bekocht voelden, werd achteraf door Blixa Bargeld aangeduid als ‘een fout’. Youme & Meyou, Dead Friends (Around The Corner) en het eerste bisnummer Ein leichtes leises Säuseln mogen de cd vertegenwoordigen.
Het supportersprogramma wordt verdergezet, en deze keer hebben de supporters recht op de exclucieve en prachtige cd ‘Grundtück’, dat niet in de handel verkrijgbaar is. Hier werd begrijpelijkerwijs niet uit gespeeld op dit 'Greatest Hits'-optreden. (Achteraf zouden verschillende ‘exclusieve’ nummers wel het licht zien op de dvd ‘Palast der Republik’ en op de verzamelaar ‘Strategies Against Architecture IV’, waardoor sommige supporters zich alweer bekocht voelden, maar goed.) In de derde fase van het supportersprogramma wordt weer een cd op de voor iedereen toegankelijke markt gebracht: ‘Alles Wieder Offen’, dat opgebouwd is rond ee uitgebreid terugblikken op het oeuvre van de groep. De supporters kregen dezelfde cd met alternatieve en vooral langere versies. Ook deze cd is goed vertegenwoordigd met Susej, het heerlijk uitgetrekte Unvollständigkeit, het prachtige Nagorny Karabach en vooral Von Wegen, dat met extracten uit Halber Mensch en Sehnsucht misschien enig soelaas bracht aan de ‘jonge’ mensen die oude Neubauten wilden horen. (In werkelijkheid waren er geen jonge mensen in de zaal aanwezig, maar swat.)
Na ‘Alles Wieder Offen’ werd het even stil rond de groep. Ze namen een pauze en er waren geruchten dat dit het einde was. In 2010 vierden ze echter hun 30ste verjaardag in de AB. Ondergetekende was erbij en heeft zelfs het optreden van 25 jaar Neubauten besproken. En ja, de set van vanavond verschilde maar weinig van het optreden van vijf jaar geleden (al hebben ze toen volgens mij meer gespeeld). Logisch ook, want sindsdien hebben ze slechts één cd uitgebracht - Lament - en dat is voer voor het optreden van morgen. Verschillend was wel dat ze toen een tweede dag toevoegden waar meer zeldzaam materiaal gespeeld werd, en daar hoorden we toen wel wat oudere dingen. Ook toen hoorden we mensen klagen dat de oudere nummers niet aan bod kwamen, en ook toen vonden we het desalniettemin een uitstekend optreden. In 2005 daarentegen, de viering van 25 jaar Neubauten, had de groep via internet aan de fans gevraagd welke nummers ze wilden horen en daaruit een setlist opgemaakt. Een goed idee voor het volgende jubileum, misschien?
Setlist: The Garden / Nagorny Karabach / Die Interimsliebenden / Dead Friends (Around the Corner) / Unvollständigkeit / Youme & Meyou / Haus der Lüge / Die Befindlichkeit des Landes / Sonnenbarke / Von Wegen / Sabrina / Susej
Bis 1: Ein Leichtes Leises Säuseln / Redukt / Alles
Bis 2: Total Eclipse of the Sun.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten