Rosa Crux: Het is een passie voor hekserij die maakte dat ik deze groep wou starten.

Een interview met Rosa Crux is een beetje als een reis door de tijd. Olivier Tarabo heeft de gothic sinds het begin van de jaren 80 meegemaakt en praat er - zoals je van een Fransman kunt verwachten - uitvoerig over. Bovendien heeft hij een uiterst eigenzinnige kijk op de zaken, zo ook over de crisis in de muziekwereld en het concept van zelfbeheer. Aan originaliteit en creativiteit heeft de groep geen gebrek, maar cd’s hoeft u van hen niet meer te verwachten. Olivier legt uit waarom. 

Dank je, Olivier, om dit interview te doen met ons. Rosa Crux ... jullie zijn afkomstig uit Rouen. En ik denk dat Rouen - in het bijzonder de Ecole des beaux-arts, waar je gestudeerd hebt en die gelegen is in een oud ossuarium doordrenkt met verwijzingen naar dood en religie - een grote invloed gehad heeft op jou en op wat je maakt met Rosa Crux.

Inderdaad. Elke groep heeft zijn eigen persoonlijkheid, heeft zijn invloeden, heeft zijn monumenten... Het feit dat we vijf jaar gestudeerd hebben in dit oude ossuarium... Het was een omgeving, het was een oud atrium, een soort groot plein van meer dan honderd meter lang, volledig omringd door mortuarium sculpturen. Dit is niet eens een plek waar sprake is van een gevel. Het is volledig gevangen in een soort binnenplaats. Het ziet eruit als een klooster. Het is een plaats van isolatie en een oud massagraf. Onder de aarde zijn duizenden pestslachtoffers begraven. Oorspronkelijk was het een groot gat waarin ze de slachtoffers van de pest opeenhoopten. Ik nam één ​​van de beelden van het gebouw om het logo van Rosa Crux te maken. De schedel met gekruiste tibias en het witte doek ... Als je beenderen gecombineerd ziet met een wit doek, dan wil dat zeggen: de pest. Dat was het symbool van de pest, en naar analogie hou ik van de relatie tussen de gothic scène en de pest, want ze hebben elk dit aspect van verbannen en verworpen te zijn door anderen.

En wat heb je precies gestudeerd aan de Ecole des Beaux-Arts?

Een kunstopleiding in Frankrijk duurt vijf jaar. De eerste twee jaren leer je een beetje van alles. Het is heel klassiek. Tekenen, schilderen, beeldhouwen, boetseren, dus alle vakken. Ik ben altijd meer gericht geweest op volume, op objecten. Dus ja, ik heb veel geschilderd en getekend, vooral portretten, zonder daar bijzonder van te houden. Mijn voornaamste specialiteit was het volume of de constructie. Ik ben gespecialiseerd in gietstukken. Ik hield ervan om mallen te maken. Ik begon met het maken van mallen van schedels om me te oefenen. Ik heb een specialisatie op duplicatie en high-tech vormen en ook op alles wat metaal is: metalen constructie, sculpturen... Het gaf me achteraf de Jeux de fers (ijzerspelen).

Ja, inderdaad. We kunnen de invloed van dit alles zien in wat je doet met Rosa Crux. Maar zat er ook een muzikale component in je studies? 

Het is eerder de periode. Ik ben begonnen aan de school voor beeldende kunst in 1982 of 1983. Ik was nog minderjarig. Ik was zestien en half en bevond me in het tweede jaar op een schilderachtige locatie in Rouen, waar we het bezoek kregen van zowat alle ondergrondse groepjes die de stad aandeden. Het was een beetje de eerste groep vroege goths in Frankrijk.

Juist, je sprak van Rouen als de toegangspoort van de hele new wave / postpunk cultuur vanuit Engeland naar het vasteland ...

Precies, want alles wat gebeurde in Engeland kwam langs Rouen binnen via de studenten Engels en schone kunsten die op schooluitwisseling gingen. We moesten een jaar in een partnerschool doen en onze partnerschool was in Londen. Elke student vertrok en keerde terug met de laatste mode in Londen, en met de muziek natuurlijk. Mensen brachten platen en kleding en alles mee. Ik denk dat we in Rouen de eersten waren. We hoorden pas een paar jaar later van gothics in Parijs. Er was echt een kleine groep mensen die hecht verbonden was. En bovenal hadden we twee labels in de regio. Er was een label genaamd Sordide Sentimental, die nog steeds bekend is, waar een plaat van Joy Division op uitkwam en die ons vervolgens ook Psychic TV deed ontdekken. En een ander label genaamd Invitation au suicide, dat onder meer Rozz Williams en Virgin Prunes uitgaf. Deze mensen waren vaak in Rouen om te werken, bijvoorbeeld om opnames te doen. Ik herinner me dat we de Virgin Prunes voor drie dagen bij ons hadden. Op een dag was ik in het atelier aan het werken en riep iemand me, ‘Hey, er staat iemand op het plein. Hij lijkt de ster te spelen. We weten niet wie het is. Zijn naam is Rozz of zoiets.’ Het bleek Rozz Williams te zijn. Het was behoorlijk grappig, het waren mensen die een beetje later sterren werden. Mensen kwamen om het ossuarium te bezoeken en foto's te trekken. Er zijn tamelijk beroemde foto's van Virgin Prunes die in onze school genomen zijn. Deze plek is echt fascinerend. Wanneer men zich aangetrokken voelt tot het sombere en morbide, is dit misschien wel één van de mooiste plekjes in Frankrijk. Het heeft de sfeer van de begraafplaats. We zijn in 1983, we hebben twee labels die deze groepen uitbrengen en we hadden een concertzaal waar ze hun eerste tests voor optredens deden. Ik herinner me een concert van Virgin Prunes. We waren 22 in de zaal! Het voorprogramma was Persona Non Grata. Nadien kregen we nog grotere dingen. het was een beetje de plek om te experimenteren.

Dat was 1983. Je begon in 1984...

Ik kende Claude - die toetsen speelt - al een paar jaar. We ontmoetten elkaar op de academie. We wilden beiden muziek maken. We spraken erover, we zochten, maar we vonden de naam en het opzet om een ​​echt serieus project op te zetten pas in '84, of misschien eind '83. En dan was het een paar jaar werk voordat er iets uitkwam, in '86 geloof ik.

In feite heb je de new wave / gothic scène vrijwel vanaf het begin ervaren. Welke evolutie ontwaar je?

In je vraag zit al een kijk op de evolutie. Want voor ons was de new wave - zonder grof te willen zijn - eerder het populaire ding. Groepen als Depeche Mode, The Cure zelfs. In die fase waren we niet geïnteresseerd in deze groepen. De proto-gothic post-punk scène was helemaal wild. New wave, dat was te stijlvol, iets voor discotheken...

Maar als je met veel kunstenaars uit die periode praat, zeggen ze dat er toen nog niet van gothic gesproken werd, eerder van new wave en post-punk. Daarom zeg ik new wave, gothic ...

Dat is waar. Het ‘gothic’ woord bestond nog niet. Het kwam erg laat, tien jaar later. En we waren erg geamuseerd omdat niemand een ​​naam kon geven aan deze beweging. Toch bestond het, was het duidelijk... Een groep als de Stranglers - met het nummer ‘We Are The Men In Black’ - was interessanter dan de hele new wave of The Cure op dat moment. The Cure was toen al erg lichte dingen aan het doen. Ze zouden pas veel later terugkomen naar hun begingeluid. Robert Smith interesseerde ons, omdat hij met Siouxsie And The Banshees speelde, maar niet als The Cure... Er was iets veel wilder. Over electro praten we zelfs niet, dat bestond helemaal niet. Het was bruut, zeer gewelddadig, een beetje industrieel. We waren al geïnteresseerd in de Neubauten, ook al waren ze nog aan het experimenteren in kelders en een beetje bizarre dingen aan het doen. De tweede periode was een terugslag van de hoogtijdagen van de techno. Ik herinner me een periode waarin mensen de gothic scene verlieten en in goth look naar technivals gingen en ik weet niet wat allemaal. En zij kwamen later terug met dit soort boenk-boenk muziek die ik persoonlijk niet kan uitstaan, maar goed... (lacht)

Dan komen we aan jullie eigen stijl, de ‘dark ritual’. Dat is eigenlijk een mix van vele dingen. Er zijn uiteraard post-punk invloeden en een beetje batcave - gitaren en tribale drums - en dan is er de meer klassieke kant: middeleeuwse, liturgische en zelfs hedendaagse muziek…

In feite is de groep waar ik me het meest verbonden mee voel echt de Virgin Prunes, want ze hebben op hun manier dit rituele kantje, tribaal ook, helemaal vrij omdat het hen niet kon schelen of ze in de toon vielen of niet. En ze hadden een speciale relatie met religie. Ze hadden hun eigen religie, een soort proto-heidendom. Maar de naam ‘dark ritual’ heb ik pas veel later gevonden, omdat het toch goed is om een term te hebben die de inhoud een beetje vat. De term 'Batcave' beviel me helemaal niet, de term 'gothic' werd gaandeweg ook zo breed dat zowel het zowel EBM als iets helemaal anders betekende, en post-punk van hetzelfde. Neemt nu een groep als Radiohead, het is tenslotte post-punk. Ze maken covers van Joy Division ...

Iedereen maakt covers van Joy Division... (lacht)

Ik bedoel ... U2 is ook post-punk. Het is te vaag. We praten over batcave, maar zijn de Virgin Prunes dan Batcave? Die termen zijn te ingewikkeld.

Je moet ook niet per se een label zetten op alles.

Maar ik hou van de benaming 'dark', dat overal bij past. We spraken meer van ‘dark wave’ dan van ‘new wave’, ook al omschreven mensen zich helemaal in het begin als ‘new wave’. Het was de enige naam die klopte. Maar het had ook een ‘Nouvelle vague’- kantje, zoals in de Franse films van Godin. Trouwens, ik denk dat de ‘nouvelle vague’ een zeer directe relatie had met bands als Cocteau Twins, die indirect zeiden dat ze het dubbele waren van Cocteau. En het was een trip die direct uit de nieuwe golf van de Franse cinema stamde. De Engelsen zijn grote fans van Godard, veel meer dan de Fransen trouwens.

Laat het ons hebben over het concept van zelfbeheer dat jullie zeer dierbaar is. Waarom hecht je zoveel belang aan zelfbeheer?

Aanvankelijk wilden we, net als vele groepen, een platenlabel vinden en een contract tekenen. Er waren Sordide Sentimental en Invitation au suicide. Zij boden echter arrangementen aan die zo moeilijk waren dat de groepen zich er niet in terugvonden. Het was goed voor mensen die hoopten een ​​grote carrière te maken. Rozz Williams was bijvoorbeeld een zeer ambitieus project. Voor een beetje meer wilde bands als wij was het wat moeilijker. We hadden bijna onze eerste plaat gemaakt bij Sordide Sentimental, maar we hebben hem meteen gedropt. Een beetje wild, een beetje brutaal, dat geef ik toe, maar we realiseerden ons al snel dat het contract dat hij bood ons niet in staat zou stellen om een ​​beetje inkomen te hebben. We zochten niet eens om ervan te leven of een vast inkomen te hebben, maar Rosa is een project waar een hoop kosten bij komen. Er zijn veel bouwwerken, uitvindingen die uitgewerkt moeten worden. Er zijn toch wat middelen bij nodig. Het was beter om onafhankelijk te blijven dan te tekenen met een platenlabel dat er te weinig aan zou hebben gegeven. Ik heb veel later de fout gemaakt, in 2008, door te tekenen met Trisol voor een dvd. Het was een soort van klap omdat ze 2.000 exemplaren van de dvd verkocht hebben in drie maanden - dat is geweldig veel, we hebben nog nooit zo veel in één keer verkocht - maar we kregen bijna niets terug. Ze zeiden: we zullen het heruitgeven, maar op de dag dat jullie ons jullie nieuwe album brengen. En ik realiseerde me dat we ook op dit nieuwe album niets zouden verdienen. We gingen misschien een klein beetje winst maken op een heruitgave. Platenmaatschappijen worstelen vandaag echt om rond te komen, en ze gebruiken de artiesten te veel. Trouwens, ze beginnen ook t-shirt en al de rest te verkopen. Dat is een ramp. Hoe dan ook - ik heb het al gezegd in verschillende interviews - de plaat is dood! Dit is echt iets dat niet meer bestaat. Het bestaat natuurlijk nog wel, maar het is meer een gewoonte, een conventie. Technisch gezien is het bijna absurd om vandaag te starten en je eigen albums te willen maken. Veel mensen doen het nog en zullen het nog enige tijd doen. En ik heb geen echte oplossing.

Ik wilde juist vragen: wat is uw alternatief?

Het alternatief dat wij op dit moment hebben... we werken met USB. In onze begindagen - ik weet niet of je dat nog weet - werkte iedereen met cassettes. Fanzines gingen vaak vergezeld van compilaties op cassette.

Het is aan het terugkomen. Als je naar Wool-e-shop gaat, hier op dit festival ... die man heeft zijn eigen cassette label.

Goed, maar je moet toch toegeven dat cassettes een erbarmelijke kwaliteit hebben. Als je het drie keer kopieert, verlies je de geluidskwaliteit. En voor mij is de cassette van vandaag de USB-stick. Ik geloof heel sterk in de USB. Iedereen kan thuis dupliceren, en deze keer gaat er niets meer verloren. Een goede cassette kostte destijds even veel als een USB-stick vandaag. Onze eerste productie was trouwens een cassette. We gaven het uit met een fanzine genaamd ‘On a faim’ in Rouen, en echt alle fanzines hadden compilaties op cassette, het was zeer gebruikelijk.

Wat was de naam van de fanzine?

On a faim (we hebben honger). Het was een anarchistische fanzine, gebaseerd op een oude foto van de werklozen die een banner ophielden met opschrift: we hebben honger. Het was in eerste instantie een fanzine van de anarchistische federatie, maar de man die het uitgaf was ook een groot muziekliefhebber, dus heeft hij er een magazine van gemaakt dat zowel schreef over de anarchistische ideeën als over muziek. Hoe dan ook, de punks waren altijd al dicht bij de anarchistische ideeën. Hij produceerde vele groepen. We deden eerst een cassette en dan een single met hem.

Maar jullie geven wel een box met jullie drie cd's uit. Of is het een USB?

Het is een box met drie cd's, omdat we drie albums in cd-formaat hebben uitgegeven. We hebben gewoon besloten om te stoppen met ons te gedragen alsof er geen probleem is. We verkopen ze niet langer in platenzaken. De FNAC in Rouen, bijvoorbeeld, is gestopt met de verkoop van cd’s. De platenafdeling, het is voorbij. Virgin ging failliet in Frankrijk. De cd verkoopt niet meer. Dus brengen we het uit als collector. Het komt nog altijd uit, maar in dit soort box.

En jullie verkopen het op concerten en online ...

Hij kan voortdurend besteld worden op onze website. De site heeft een shop die heel goed werkt en er zijn al veel bestellingen. Daarentegen werken we niet met een voorraad. Ik wacht tot er vijf bestellingen hebben, en dan maken we een kleine serie. Het is bedoeld om aan een specifieke vraag te voldoen. En daarom doen we het best in zelfbeheer, omdat we dan niet verplicht zijn om grote hoeveelheden te maken. Het is een deel van de voordelen die de tapes ook hadden. Moet jeer dertig hebben, dan maak je er dertig en dan praten we er niet meer over. Zelfbeheer geeft je veel vrijheid.

En zijn het echte cd's of cd-r’s?

Het zijn echte cd's. We maken ze per driehonderd. Het zijn dezelfde gedaanten die we vroeger in FNAC verkochten. Maar het klopt dat we geen vierde album op deze manier willen maken.

Je zei wel dat er nog drie albums klaar staan in de lade thuis.

Dat klopt, maar we zijn niet van plan om ze uit te geven in de vorm van cd-albums.

Je gaat ze toch op een of andere manier uitgeven, of wat ben je van plan?

Ja, we werken aan een serie genaamd Reliquae. De eerste uitgave ging over het onderwerp van de dance de la terre, want daar was veel vraag naar. Elke uitgave krijgt een thema. Voor de eerste namen we de titels die gelinkt zijn aan de dance de la terre, en zo wordt het een beetje een heruitgave natuurlijk. We hebben ook een aantal films. De tweede is net uitgegeven rond het thema ratten. De derde, die in een maand of twee komt, omvat twee niet eerder uitgebrachte nummers. We zijn momenteel de opnames aan het beëindigen. Ik denk dat we een picture disc gaan uitgeven. We gaan dus een beetje terug naar het principe van de single, de 45 toeren.

Enkel in collector?

In collector, maar niet in beperkte oplage. Als er veel vraag is zullen we aan die vraag voldoen, en dat tegen een prijs die redelijk is. Tussen 15 en 20 euro, dat is de prijs van een plaat. Het klopt natuurlijk dat er slechts twee titels op staan, maar er is het hele object. We zetten heel erg in op het object, want dat komt overeen met het imago van de groep.

Maar je denkt niet meer in termen van een album: een verzameling van nummers - 10 of 12 - op een plaat. Geef je dit concept op?

We hebben niets opgegeven. We zullen dat doen, maar in dat geval zal het eerder een opname van een live concert zijn. We kunnen op een dag een volledig optreden filmen, iets maken waar beeld en geluid in samengaan, en je zal dan 20-30 nummers samen hebben. Maar het concept ‘album’... Je moet je de geschiedenis van de plaat herinneren. Je had eerst de single, op 45 toeren. De lp op 33 toeren was eerder een soort compilatie van singles. Je kan vele groepen nemen - pak The Cure, want het is een grote machine die goed werkt - die alles in singles uitbracht. Ze brachten zelfs een album uit met alle b-zijden, enzovoort. In de geschiedenis was de plaat een compilatie van kleine composities. Waarom we geen 12 of 15 nummers tegelijk willen uitgeven? Omdat die, zoals iedereen weet, vandaag de dag al twee uur later gedownload kunnen worden. Je hoeft je toch niet te schikken naar een conventioneel formaat dat niet langer geschikt is. Het is door je aan te passen dat je overleeft. Wie zich niet aanpast sterft. Voor ons is het een manier om te blijven leven zonder te pronken en achter de schermen te creperen. Pronken hebben we reeds gedaan. We hebben drie albums, dat is genoeg. Voor een groep die nooit een plaat uitgebracht heeft, begrijp ik het nog. Het is belangrijk om een ​​plaat te hebben. Het echte probleem is het downloaden, dat is bekend.

We spraken over het concept van zelfbeheer. En ik wilde je ook uitvragen over jullie zelfbeheerde concerten. Jullie hebben een concept met een vrachtwagen waarmee jullie toeren...

Dat is een groot project dat aan de gang is. Je moet weten dat de truck nauwelijks 6 maanden geleden werd gekocht. Het probleem is dat we er erg lang over doen om ons te vestigen op het podium. Het kost tijd, het is hard werken. We hebben helaas een imago - zoals vele goth groepen - dat niet erg populair is, dat niet in de smaak van het moment valt. Het is dus moeilijk om te worden geprogrammeerd door niet- goths. En we moeten absoluut meer spelen. We doen wel gothic festivals, maar het is te punctueel. Om een ​​beetje meer onafhankelijk te zijn, hebben we ons gezegd dat we zelf onze concerten moesten organiseren. En we wilden kijken naar andere dingen dan altijd weer in een zaal spelen. Er zijn zoveel mooie plekken buiten. Het idee van oude stenen en prachtige monumenten gaat ons goed. We gingen dus een vrachtwagen kopen om op een aantal ongewone plaatsen en locaties te spelen. We organiseerden een soort crowdfunding, die vrij vlot verlopen is. We verzamelden bijna 6000 euro. We konden er een truck mee kopen die groot genoeg was om dit project op te zetten. Er was een eerste poging vorig jaar in een kasteel - bekend om de dark ritual nachten die plaatsvinden in open lucht - en er waren verrassingen. De eerste grote verrassing was de dauw. Het was heel onverwacht. Alles was opgesteld en we hadden er geen rekening mee gehouden dat om twee drie uur ‘s nachts - ongeacht of het weer goed is of slecht - een dauw opstijgt en alle apparatuur, luidsprekers, de piano beneveld... We vonden alles bedekt met een laagje water. Het was een grote les. We hebben alles stopgezet. We zijn nu aanpassingen aan het maken om het project te verbeteren. De volgende keer moeten we een overdekt podium, of een half overdekt podium hebben. Volgende grote test: 1 augustus! (zie later)

Jullie zingen in het Latijn. Je zei ooit dat je niet wilt dat de inhoud van de tekst de overhand neemt op de muziek of zelfs de muziek zou vernietigen. Ik heb daar een lichtjes andere mening over. Ik denk dat muziek en tekst elkaar onderling kunnen versterken.

Natuurlijk. Het is zeer persoonlijke keuze. Je moet weten dat het grote thema van Rosa, aan de basis, hekserij was. Dit is een zeer belangrijk punt om alles te begrijpen. Het is een passie voor hekserij die maakte dat ik deze groep wou starten. Ik heb er als eerstejaars een onderzoeksonderwerp van gemaakt in mijn studie. Ik maakte oude perkamenten en zo. Kortom, ik was helemaal gefascineerd door het onderwerp. En met Claude wilden we de oude hekserij teksten die ik had gevonden in muziek en liedjes omzetten. Het was bijna een verlangen naar reconstitutie, want ik vond dingen die erg op liedjesteksten leken. Er waren zinnen die vijf tot tien maal werden herhaald, en het leek te worden gezongen. De eerste test was het stuk dat we vandaag spelen met de dans van de aarde: Eli Elo. Dit is echt een oude tekst. Ik moest gefascineerd zijn door de tekst. En zelf teksten schrijven leek te klein naast het nemen van teksten waarvoor mensen destijds waren verbrand, die een zeer sterke verhaal hadden. We hebben dit principe nadien behouden. Alle teksten die in Rosa gebruikt worden zijn vervloekte teksten. Ik moet me bang voelen. De binding met de tekst - daar moet ik je gelijk in geven - is zeer sterk en zeer belangrijk. Ik moet geboeid en bijna bang zijn om te doen wat ik doe.

Er is dus wel degelijk een selectie van de teksten ...

Ja, de teksten worden gekozen. Het kan heel kort zijn, een gezegde... In het algemeen is hekserij het thema, soms in de gedaante van in ongenade gevallen monniken. In de heksenprocessen werd alles getranscribeerd in het Latijn. Het meeste van wat ik heb gevonden is in het Latijn. Maar het heeft ook een aantal teksten die afkomstig zijn uit de Kabbala, vaak was het in oud Hebreeuws.

Je zingt ook in het Hebreeuws?

Dit zijn geen nummers in het Hebreeuws. Het zijn de namen van demonen. Neem nu Astaroth, Behemoth... dat zijn eigenlijk Hebreeuwse namen. De heksen schepten er plezier in om de religie te tergen. Ik had een boek over hekserij over het demon Behemoth - die iedereen wel kent - en waarin stond dat Behemoth een soort anagram was van Mohamed. Blasfemie was de beste manier om religie te tergen in de tijd van de heksen. Het is iets dat overgenomen werd in de Gotische cultuur, maar het komt van de godslasteraars. De beroemde Baphomet van de Tempeliers is een mengsel van godslastering en Mohamed. Het was helemaal niet de aantrekkingskracht van de islam. Het was gewoon de wens om de kerk te tergen en aan godslastering te doen. Dat is de geschiedenis van hekserij. En daar kom ik terug bij de Virgin Prunes, die spelen met de hele mythe van Ierland. Ze hebben een eigen soort heidendom ontwikkeld. Ze voeren een zwarte mis op, uiteindelijk. Rosa heeft dat aspect ook, vandaar mijn benaming dark ritual. Dark ritual is eigenlijk een zwarte mis.

De kern van Rosa Crux bestaat uit Claude Feeny en jij, maar je zei ook dat er een heel team bij het project betrokken is. Hoeveel zijn jullie in totaal en wat zijn de taken te die verdeeld moeten worden?

Je zag een beetje de installatie waarmee we spelen... er zijn een heleboel dingen. Als we naar buiten treden, is het gewoonlijk met vijf of zes. Er zijn drie muzikanten. We hebben ook een bassist. We werken met Mickael, die bij ons nu al bijna twee en een half jaar begeleidt. Het werkt heel goed. Ik hoop dat we hem zullen integreren in de groep voor de rest van onze dagen. En dan is er de performance zelf, veel zware dingen, de klokken, de beiaard de we moeten opstellen. We hebben altijd iemand die een ​​handje komt toesteken, dat is heel belangrijk. En dan nog beide performers. En de automatische batterij is eigenlijk een onzichtbare vierde muzikant, dus zonder dat het opvalt hebben we toch een soort drummer.

Geen koor, deze keer?

Neen. Het koor toert niet en ik denk niet dat ik het ooit opnieuw zal doen. Het koor heeft me een beetje uitgeput. Het heeft bijna zes of zeven jaar bestaan, ik weet het niet goed meer. Maar ik had het zelfde probleem als alle koren in de wereld hebben, dat wil zeggen dat mensen in een koor komen en gaan. Ze sluiten zich aan, blijven een beetje, sommigen vertrekken, anderen komen... En we hebben een manier van zingen die heel bijzonder is, om niet in het cliché van het Latijn te vervallen. Het vergde te veel werk om mensen altijd alles opnieuwaan te leren. En dan zei ik op een dag: het is genoeg.

Misschien kunnen we hier afronden. Je hebt het laatste woord.

In de Do It Yourself-filosofie is er een groot evenement dat we elk jaar doen: les nuits dark ritual. Het is de vijfde editie en wordt niet ver van België gehouden in een kasteel in de buurt van Amiens. Vanaf de grens rijd je een anderhalf uur over. Vanuit Brussel of Antwerpen zal het iets meer zijn, maar met de wagen is het niet erg ver. Het is een enorm kasteel verloren in Normandië en we zijn er volledig vrij. De eigenaar van het kasteel is een vriend. We hebben hem leren kennen tijdens duiklessen en hij is ook de burgemeester van het dorpje. Hij geeft ons echt totaal carte blanche. We gingen naar het kasteel en we ontdekten een crypte die we opgegraven en gerestaureerd hebben en waar we tentoonstellingen doen. En dan is er een hoop in open lucht… installaties, vuursculpturen, outdoor concerten. Er zijn vele kraampjes. Er is een grote camping. En we installeren meer en meer performances en machines in het park. De vijfde nuit dark ritual vindt plaats op 1 augustus in dit kasteel in Thoix en we hebben Matt Sieben uitgenodigd om met ons te spelen. Je moet naar de website voor de volledige informatie. Het is hét Rosa evenement dat je niet mag missen. Dit is de gelegenheid waarop we ons van onze meest complete kant laten zien.

Rosa Crux