dinsdag, maart 08, 2022

Anna von Hausswolff: Tussen goddelijk en duivels

Anna von Hausswolff heeft de afgelopen dagen het wereldnieuws gehaald, en niet echt op een positieve manier. Anna is bezig aan een Europese tournee waarbij ze steeds in kerken optreedt. Een aantal integristische katholieken hebben zich tegen haar ‘satanische’ muziek gekeerd, en ze zijn er zelfs in geslaagd een concert te verhinderen in Nantes. Een tweede concert in Parijs moest op het laatste nippertje van locatie veranderen om de activisten te slim af te zijn.

Ik heb Anna von Hausswolff in veel betere omstandigheden leren kennen. In 2017 trad ze op het Grauzone-festival op in Den Haag. Ik had nog nooit gehoord van de jongedame, maar was behoorlijk onder de indruk van haar prestatie. Met haar zeskoppige band bracht ze uitgestrekte nummers die twijfelden tussen dronerock en avant-garde. En haar stem was zonder meer verbluffend, vooral als ze hoog begon te krijsen.

Vandaar dat ik geen seconde twijfelde om een kaart te kopen toen ik zag dat Anna naar Brussel zou komen. Ik had nog niet meteen door waarom het concert in een kerk zou doorgaan. Pas later hoorde ik dat Anna haar laatste plaat ‘All Thoughts Fly’ volledig op een kerkorgel had ingespeeld, en dat het de bedoeling was van deze tournee om enkel instrumentele nummers op orgels te spelen. Best een gewaagd concept, maar we wisten al dat Anna een durfal was.

Als ik toekom bij de Sint-Dominicuskerk – een neogotisch bouwsel in rode baksteen uit het begin van de twintigste eeuw – is er al flink wat volk, doch geen teken van protest. Of is dit slechts schijn? Als ik een wat hoogoplopend gesprek opmerk, weet ik dat er wel degelijk ultrakatholieken aanwezig zijn, en als ze wat later beginnen zingen besef ik dat de meerderheid van de aanwezigen christenen zijn die komen protesteren.

Ze doen dat echter vreedzaam en ik stoor me er niet zo erg aan. De concertgangers lachen zelfs onder elkaar dat ze een mooi voorprogramma krijgen. De actie is wellicht het gevolg van een oproep in een bepaalde kerkgemeenschap, want ze kennen dezelfde liederen, in het Frans en het Latijn. Op een bepaald moment sommeert de politie de activisten om zich naar de overkant van de straat te begeven. De meesten doen dat vreedzaam, bij enkelen komt er wat geduw aan te pas, maar binnen de vijf minuten is iedereen overgestoken.

Dan kunnen de concertgangers naar binnen. Eenmaal binnen blijf ik me afvragen of er meer katholieke activisten dan concertgangers zijn, maar langzaam stroomt de kerk vol en blijkt dat we duidelijk met meer zijn, al blijf ik onder de indruk van de ultrakatholieke mobilisatie. Ik vind ze bijna sympathiek. Ze hangen ongetwijfeld dwaze denkbeelden aan, maar ze hebben het recht om te protesteren. Zo lang ze dat vreedzaam doen en het concert niet verstoren kan ik me erbij neerleggen.

Wat in Frankrijk gebeurde was daarentegen onaanvaardbaar. Daar gedroegen de integristen zich agressief en hebben ze zelfs twee concerten verhinderd. Dat hoort niet, want ook de artieste heeft het recht om zich vrij te uiten. Er mag best een debat zijn over welke artiesten in kerken mogen spelen. De gebouwen behoren toe aan de kerk en zijn verbonden aan een parochie. Die dienen een bepaalde levensbeschouwing en mogen van artiesten die er willen spelen verwachten dat die in overeenstemming zijn met hun geloof.

Doch de argumenten van de integristen mogen we gerust zwak noemen. Von Hausswolff zou satanisch zijn omdat ze ooit de zin ‘I made love with the devil’ zong. Het nummer heette ‘Pills’ en verscheen op Annas debuut ‘Singing From The Grave’, maar het is duidelijk een verwijzing naar een drugverslaving. Het personage bedrijft de liefde – geniet van de roes die de drug haar geeft – maar beseft dat ze het met iets kwaadaardigs doet, iets dat haar lichamelijk en geestelijk kan vernietigen. Een mooie metafoor, waar niets satanisch aan is.

Een ander argument is dat von Hausswolff een neonazi zou zijn. In 2013 liet ze zich immers fotograferen voor een magazine met een T-shirt van Burzum. U weet wel, het Noorse black metal-project van Varg Vikernes, veroordeeld voor moord en verschillende brandstichtingen van kerken, en die zich in de gevangenis bekeerde tot het nazisme en zijn radicale rassenleer.

In 2019 nam ik deel aan de Engelstalige lezingen in de marge van het WGT. Er was onder meer een debat over gekleurde mensen in de gothic scene. Een van de deelneemsters vertelde over haar negatieve ervaringen op black metal-concerten. Ze meed sommige concerten, en was ook altijd attent op tekenen die wezen op racisme, zoals symbolen en tatoeages. Toen ik haar later die dag terugzag op het optreden van Cradle Of Filth, vertelde ik haar dat ik aan haar getuigenis moest denken toen ik in diezelfde zaal een man met een Burzum T-shirt zag. Ze knikte dat ik het helemaal begrepen had.

Sindsdien heb ik geen enkel begrip meer voor mensen die een Burzum T-shirt grappig of stoer vinden. Ook Anna von Hausswolff heeft het destijds geweten, en excuseerde zich uitvoerig bij de mensen die aanstoot hadden genomen aan haar T-shirt. Ze distantieerde zich openlijk van het gedachtengoed van Vikernes. De argumenten dat Anna een neonazi of een sataniste zou zijn, mogen we dus met een gerust hart terzijde schuiven. Ze kloppen niet.

Anna von Hausswolff doet haar uiterste best om goede relaties te onderhouden met de kerken waar ze speelt. De priesters en de kerken bleven trouwens achter de optredens staan. De priester uit Nantes heeft weliswaar spijt betuigd dat hij von Hausswolff toegezegd had, maar bleef de beslissing verdedigen om het concert toe te laten. Andere kerken steunden Anna openlijk, en gaven blijk van hun bewondering voor de artieste. De Dominicaanse kerk in Brussel liet weten bedreigingen en haatmail ontvangen te hebben, maar heeft zich over de muziek en de teksten van von Hausswolff gebogen, en verklaart er geen problemen in te zien.

De kerk zelf is best mooi en oorspronkelijk sober belicht. Net voor het concert begint gaan de rode lichten aan die vanuit de onderkant van de zuilen de kerk verlichten en het geheel een majestueuze en best duistere gloed geven. De diepe bastonen die dan weergalmen – en de kerk bijna op haar grondvesten doen trillen – versterken de donkere sfeer. Langzaam ontvouwt zich een complexe compositie waarin Anna alle registers die het orgel in zich heeft opentrekt.

De Dominicaanse kerk staat bekend om haar orgelmeditaties, en eigenlijk is de muziek van Anna – ondanks alle bombast – ook best meditatief. Je leunt achterover en laat je meevoeren op de geluidsgolven die ze vanuit het orgel verwekt. Anna zit achterin boven in de kerk, waar het orgel zich bevindt, terwijl het publiek beneden richting altaar staart. Het statische visuele aspect – de roodgloeiende kerk – benadrukt de meditatieve sfeer.

Het optreden concentreert zich op de laatste plaat van Anna: ‘All Thoughts Fly’. Het is een plaat met een verhaal. De nummers zijn geïnspireerd door de Sacro Bosco, oftewel de Tuinen van Bomarzo. Dit tuinencomplex in Italië heeft al heel wat artiesten geïnspireerd. Het is één van de extravagantste tuinen uit de Renaissance, dat gelegen is in een bosachtige dal – Sacro Bosco betekent Heilig Woud – aan de voet van het kasteel van Orsini.

Het zijn de Orsinis zelve die de opdracht gaven om opmerkelijke sculpturen te plaatsten in de tuin, waardoor de tuin soms ook Parco dei Monstri of het park van de monsters genoemd wordt. Je vindt er een tempel, vazen, obelisken en beelden van mythologische figuren, met soms ook inscripties. Eén inscriptie in het bijzonder – Ogni Pensiero Vola of Elke gedachte vliegt op – heeft Anna erg geïnspireerd. Het symboliseert voor haar de volledige vrijheid in creatie. ‘De mensen die dit park gebouwd hebben, hebben werkelijk hun geest en verbeelding vrijgegeven’, zei ze erover. De verbeelding aan de macht!

Dat von Hausswolff alle mogelijkheden van het orgel wil verkennen, wordt duidelijk als ze een hele tijd lange, ijle tonen aanhoudt en er glissando’s aan toevoegt die aan tsjirpende vogels doen denken. Even later schakelt ze volledig over op bastonen, om later weer alle klanken van hoog tot laag te combineren. Soms lijkt het of ze distortion op haar orgel gezet heeft, maar we weten dat je met dergelijke orgels ook met klank kunt spelen. Ze tovert wonderbaarlijke klanken uit het instrument, en wij laten ons meeslepen.

Na 48 minuten hemelse muziek stopt de klank abrupt. Van achter de kerk weerklinkt een vrouwenstem: ‘Thank you so much’! De kleine en frêle Anna von Hausswolff komt naar beneden, samen met haar gevolg: twee mensen die mee orgel speelden en twee verantwoordelijken voor het geluid. Ze krijgen een minutenlange staande ovatie, buigen verschillende keren voor het publiek, en verlaten dan het kerkkoor door een deurtje achter in de kerk.

Als ik naar buiten kom zijn de integristen nog steeds aan het zingen. Sommigen hebben zich zelfs op hun knieën gezet en bidden om ons zielenheil. Ze zingen meerstemmig maar ook wat vals. Nu vind ik ze toch wel zielig. Dat ze zich tegen zulke mooie muziek verzetten… Gods wegen zijn werkelijk ondoorgrondelijk, en ik ben blij dat ik een ander pad gekozen heb.

Anna von Hausswolff: facebook / bandcamp 1 / bandcamp 2

Clip voor 'Sacro Bosco' uit 'All Thoughts Fly':

Het voorprogramma:

Geen opmerkingen: